İBNÜ’s-SEMH - TDV İslâm Ansiklopedisi

İBNÜ’s-SEMH

ابن السمح
Müellif: SADETTİN ÖKTEN
İBNÜ’s-SEMH
Müellif: SADETTİN ÖKTEN
Web Sitesi: TDV İslâm Ansiklopedisi
Yayımcı: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
Baskı Tarihi: 2000
Erişim Tarihi: 24.11.2024
Web Adresi:
https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnus-semh
SADETTİN ÖKTEN, "İBNÜ’s-SEMH", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnus-semh (24.11.2024).
Kopyalama metni

Kültürlü bir ailenin çocuğu olarak Kurtuba’da (Córdoba) doğdu. Öğrencisi Ebû Mervân Süleyman b. Muhammed en-Nâşî, onun güneş yılı hesabıyla elli altı yıl yaşadığını ve 18 Receb 426’da (29 Mayıs 1035) vefat ettiğini söylediğine göre (Sâid el-Endelüsî, s. 170) 368 (979) yılında doğmuş olması gerekir. Küçük yaştan itibaren aklî ilimlere merak duyan İbnü’s-Semh, döneminde Endülüs’ün en meşhur matematikçisi olan Mesleme b. Ahmed el-Mecrîtî’den matematik ve astronomi okudu; ayrıca tıp alanında da bilgi sahibiydi. V. (XI.) yüzyılın başlarında Hakem el-Muntasır döneminde çıkan siyasî karışıklıklar sebebiyle Kurtuba’dan ayrılarak Gırnata’ya (Granada) yerleşti ve huzurlu bir hayattan sonra burada öldü.

Eserleri. 1. el-ʿAmel bi’l-usṭurlâb. Mercé Villadrich Grau tarafından incelenip İspanyolca’ya tercüme edilmiştir (Barcelona 1986).

2. el-Kâfî fi’l-ḥisâbi’l-hevâʾî (Risâle kâfiye fi’l-ḥisâbi’l-hevâʾî). On bölümden meydana gelen eser zihinden hesap yapma usulleri üzerine yazılmıştır (Sezgin, V, 356).

3. Kitâbü S̱imâri’l-ʿaded. Sayı sistemlerinin pratik hayatta sağladığı yararları konu alan eser Kitâbü’l-Muʿâmelât adıyla da anılır (a.g.e., V, 356).

4. Zîc ʿalâ meẕhebi’s-Sindhind. Sindhind (Siddhânta) yöntemiyle düzenlenen astronomi tablolarını konu edinen eser iki bölümden oluşmaktadır; ilk bölümü cetvellere, ikinci bölümü ise bunların izahına ayrılmıştır. İbnü’z-Zerkāle’nin el-ʿAmel bi’ṣ-ṣaḥîfe adlı çalışmasının 64 ve 65. bablarının bu kitaptan alındığı sanılmaktadır (, III, 928).

5. Kitâbü’t-Taʿrîf bi-ṣûreti ṣanʿati’l-usṭurlâb.

6. Kitâb fi’l-hendese.

7. Kitâbü Ṭabîʿati’l-ʿaded.

8. Kitâbü’l-Medḫal ile’l-hendese. Öklid’in Elementler’inin tefsiri mahiyetindedir.

Bunlardan başka yıldızların zenit noktalarının hesaplanmasına dair bir kitabın 416 (1025) yılında Eski İspanyolca’ya yapılan bir tercümesi bulunmakta ve bunun aslının İbnü’s-Semh’e ait olduğu kabul edilmektedir (Sezgin, VI, 249).


BİBLİYOGRAFYA

Sâid el-Endelüsî, Ṭabaḳātü’l-ümem (nşr. Hayyât Bû Alvân), Beyrut 1985, s. 169-170.

İbnü’l-Ebbâr, et-Tekmile (nşr. İzzet Attâr el-Hüseynî), Kahire 1375/1955, I, 207.

, s. 483-484.

, II, 1377.

, s. 85.

, I, 623; , I, 861.

, I, 224.

E. S. Kennedy, Islamic Astronomical Tables, Philadelphia 1956, s. 126.

, I, 715.

, V, 356; VI, 249.

D. Pingree, “Ibn al-Samḥ”, , III, 928-929.

Rızâ Enzâbî Nijâd, “İbn Semḥ”, , III, 707-708.

Muhammed es-Süveysî, “İbnü’s-Semḥ”, Mevsûʿatü’l-ḥaḍâreti’l-İslâmiyye, Amman 1993, s. 269-270.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2000 yılında İstanbul’da basılan 21. cildinde, 204 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER