KALEMİYE
Osmanlı bürokrasi sistemini oluşturan çeşitli dairelerin görevlilerini ifade eden bir tabir.
İNŞÂ
Resmî yazışmaları belirten edebî tür, dil bilimi ve fıkıhta haber karşıtı olarak kullanılan bir ifade kategorisi.
REÎSÜLKÜTTÂB
Osmanlı bürokrasisinde yazı işlerini yürüten Divan Kalemi’nin âmiri.
BAŞHALİFE
Osmanlılar’da halife unvanı taşıyan kâtiplerin ve çeşitli dairelerin reislerine verilen ad.
BAHŞI
Eski ve yeni Türk lehçelerinde “rahip, kâtip, hekim, şair” gibi anlamlara gelen bir terim.
DEBÎR
Sâsânîler ile Fars ve Hint kültür muhitindeki bazı İslâm devletlerinde kâtip ve münşî anlamına gelen terim.
VAHİY KÂTİBİ
Hz. Peygamber’in kendisine nâzil olan âyetleri yazdırdığı sahâbîler için kullanılan terkip.
SIR KÂTİBİ
Bazı İslâm devletlerinde başlıca görevi hükümdarın özel kâtipliği olan memur; Memlükler’de Dîvân-ı İnşâ başkanı.
HÂCEGÂN
Osmanlı bürokrasisinde önemli kalem âmirleri için kullanılan bir tabir.
EDEBÜ’l-KÂTİB
İbn Kuteybe’nin (ö. 276/889) devlet hizmetinde görev alan kâtip sınıfı için kaleme aldığı Arap diline dair eseri.
KÂTİB-i KÜTÜB
Osmanlı vakıf kütüphaneleri görevlilerinden biri.
NOTER
VESÂİK
Malî hakları güvence altına alan vasıtalar; belge düzenleme esaslarını konu alan bilim ve bu alanda yazılan eserlerin ortak adı.
ŞÜRÛT ve SİCİLLÂT
Hukukî muameleleri ve mahkeme kayıtlarını belgeleme usulünü konu alan ilim ve bu alanda yazılan eserlerin ortak adı.
NİŞANCI
Osmanlı bürokrasisinde Dîvân-ı Hümâyun üyesi olan üst düzey görevli.
YAZMA
Elle yazılarak ortaya konan her çeşit kitap, risâle, murakka‘, mektup, levha ve belgelerin ortak adı.
HATTAT
Arap harflerinden doğan İslâm yazısını sanat gayesiyle yazan ve öğreten kişi.
VERRÂK
Ortaçağ İslâm dünyasında kitap istinsahıyla uğraşan, kitap ve kitap yazımıyla ilgili malzemeler satan, cilt yapan meslek mensuplarına verilen ad.
MEKTEB-i MAÂRİF-i ADLİYYE
II. Mahmud döneminde (1808-1839) devlet memuru yetiştirmek için kurulan ilk modern okul.
DEFTERHÂNE
Osmanlılar’da arazi ve timar kayıtlarıyla ilgili defterlerin saklandığı devlet dairesinin adı.