KRAUS, Paul Eliezer

Prag’da yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1922’de Kudüs’teki Hebrew Üniversitesi’nin Şarkiyat Bilimleri Bölümü’ne girdi ve burayı bitirdikten sonra 1927’de Almanya’ya gidip Berlin Üniversitesi’nde çivi yazılı eski Bâbilce tabletler üzerine hazırladığı teziyle doktor unvanını aldı. 1929’da Berlin’deki Forschungsinstitut für Geschichte der Naturwissenschaften’de Julius F. Ruska’nın yanına asistan tayin edildi. Hitler’in iktidara gelmesi üzerine Almanya’da kalmasının kendisi için tehlikeli olacağı düşüncesiyle 1933’te Fransa’ya geçerek Paris’te Louis Massignon ile birlikte çalıştı ve bu arada bazı eserlerini yayımladı. Aynı günlerde Sorbonne Üniversitesi’nde Ebû Bekir er-Râzî hakkında ikinci bir doktora tezi daha hazırladıysa da savunmasını yapamadı. 1936’da Mısır Üniversitesi’nin (sonradan Kahire Üniversitesi) Külliyyetü’l-âdâb bölümünde Sâmî diller -Süryânîce, İbrânîce ve Arapça dil bilimi- hocalığına tayin edildi. Mısır’da bulunduğu süre içerisinde üniversitedeki görevinin yanı sıra Kahire kütüphanelerinde ilimler tarihiyle ilgili araştırmalar yaparak bazı yazmaların neşriyle meşgul oldu. 14 Eylül 1944’te Kahire’deki evinde intihar etti (intihar sebepleri hakkındaki yorumlar için bk. Abdurrahman Bedevî, s. 329).

Özellikle ilimler tarihi çalışmalarıyla ön plana çıkmış bir şarkiyatçı olan Kraus, daha ziyade Câbir b. Hayyân ile Ebû Bekir er-Râzî hakkında araştırmalar yapmış ve onların eserlerini yayımlamıştır. Kraus, Câbir b. Hayyân’a atfedilen eserlerin çoğunun aslında bir grup İsmâilî’nin çalışması olduğu görüşündedir (EJd., X, 1245). Hayatının sonlarına doğru Kitâb-ı Mukaddes’in bir nevi şiir olduğunu ileri sürmüş ve bu yüzden Kudüs’teki yahudi çevrelerinin şiddetli eleştirilerine mâruz kalmıştır (Abdurrahman Bedevî, s. 328).

Eserleri. İlimler tarihi ve felsefeyle ilgili çok sayıda eserin neşrine katkıda bulunan Kraus’un eserlerinden bazıları şunlardır:

1. Altbabylonische Briefe aus der vorderasiatischen Abteilung der Preussischen Staatsmuseen zu Berlin (doktora tezi). Berlin’deki Prusya Devlet Müzesi’nin Ön Asya seksiyonunda bulunan eski Bâbilce yazılmış bazı mektupların (çivi yazılı tablet) neşri olup Mitteilungen der Vorderasiatisch-Aegyptischen Gesellschaft’ın XXXV ve XXXVI. ciltleri olarak yayımlanmıştır (1931, 1932).

2. Le bruissement de l’aile de Gabriel: Traité philosophique et mystique (Paris 1935). Sühreverdî el-Maktûl’ün Âvâz-ı Perr-i Cebrâʾîl’inin Henry Corbin ile birlikte metin neşri ve Fransızca’ya tercümesidir.

3. Kitâbü’s-Sîreti’l-felsefiyye (Roma 1935). Ebû Bekir er-Râzî’nin aynı adlı eserinin neşridir.

4. Muḫtâru resâʾili Câbir b. Ḥayyân (Kahire 1354/1935). Câbir b. Hayyân’ın beş risâlesinin tam metniyle on üç eserinden bazı seçme metinlerin yayımıdır.

5. Aḫbār al-Ḥallaj: Texte ancien relatif à la prédiction et au supplice du mystifique musulman (Paris 1936, 1957, 1975, Louis Massignon ile birlikte).

6. Risâle li’l-Bîrûnî fî fihristi kütübi Muḥammed b. Zekeriyyâ er-Râzî (Paris 1936; Muhammed İbn Zakarîyâ al-Râzî [d. 313/925]: Texts and studies [ed. Fuat Sezgin], Frankfurt am Main 1996, II, 266-318).

7. er-Resâʾilü’l-felsefiyye li-Ebî Bekr Muḥammed b. Zekeriyyâ er-Râzî (Kahire 1939; Beyrut 1973; Frankfurt am Main 1999). Ebû Bekir er-Râzî’nin on iki adet felsefî risâlesinin tahkikli neşridir.

8. Dirâsât fî târîḫi’t-terceme fi’l-İslâm (Kahire 1939).

9. Jābir Ibn Hayyān: Contribution à l’histoire des idées scientifiques dans l’Islam (Le Caire 1942-1943; Paris 1986). İki cilt olan eserin I. cildi Le Corpus des écrits jābiriens, ikincisi Jābir et la science grecque alt başlığını taşımaktadır.

10. Mecmûʿatü resâʾili’l-Câḥiẓ: ve hiye resâʾil lem tünşer (Kahire 1943, Tâhâ el-Hâcirî ile birlikte).

11. Alchemie, Ketzerei, Apokryphen im frühen Islam: Gesammelte Aufsätze (Hildesheim 1994). İslâm’ın ilk dönemleriyle ilgili kimya ve ilhâd gibi konularda yazdığı, çeşitli dergilerde yayımlanmış makalelerinden derlenmiştir.

Kraus’un makalelerinden bazıları da şunlardır: “Ausgrabungen und Funde” (EJd., III, 701-734); “Dschābir ibn Hajjān und die Ismāʾīlijja” (Forschungsinstitut für Geschichte der Naturwissenschaften in Berlin, Jahresbericht III [1930], s. 23-42); “Hebräische und syrische Zitate in ismāʾîlitischen Schriften” (Isl., XIX [1931], s. 243-263); “Studien zu Jābir İbn Hayyān” (ISIS, XV [1931], s. 7-30); “Eine arabische Biographie Avicennas” (Klinische Wochenschrift, XI [Berlin 1932], s. 1880^b-1882^b [ed. Fuat Sezgin], Islamic Medicine, XII [Frankfurt 1996], s. 185-197); “Beiträge zur islamischen Ketzergeschichte. Das ‘Kitāb az-Zumrud’ des Ibn Rāwandī” (RSO, XIV [1934], s. 93-129, 335-379).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2002 yılında Ankara’da basılan 26. cildinde, 288-289 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.