RUSKA, Julius Ferdinand

Baden-Baden yakınlarındaki Buehl kasabasında doğdu ve burada ilkokulu okurken kasabanın papazından klasik dil eğitimi aldı. İlk gençlik yıllarında bazı geleneksel inançlar ve dinî doktrinlerle yaşadığı sıkıntılar sonucu Strasburg ve Heidelberg üniversitelerinde dönemin pozitivistlerinden felsefe okudu. Ancak ilgisinin gittikçe zoolojiye yönelmesi üzerine bir sömestr Berlin Üniversitesi’nde zooloji ve bu arada dikkatini çeken Mısır tarihi ve dil bilimi derslerine devam etti. Heidelberg’e döndüğünde Süryânîce ve Âsurîce başta olmak üzere eski dillerle Arapça ve Farsça okumaya, Semitik filoloji hocası Bruennow Heidelberg’den ayrılınca Eski Ahid incelemeleri yapan Adalbert Merx’in derslerine devam etmeye başladı. Doktora tezini de Merx’in önerileri doğrultusunda Süryânîce bir metnin edisyon kritiği olarak hazırladı. Bu arada incelemelerine Kazvînî’nin ʿAcâʾibü’l-maḫlûḳāt’ından değerli taşlar bölümünün çevirisini de ekledi (Das Steinbuch aus der Kosmographie des Zakariyā Ibn Muhammad Ibn Mahmūd Al-Qazwīnī übersetzt und mit Anmerkungen versehen. Beilage zum Jahresbericht 1895-96 der provisorischen Oberrealschule Heidelberg, Kirchhain 1896).

1899’da hocası Merx’in kızıyla evlenen Ruska, 1913 yılına kadar bir yandan okul kitapları yazarak geçimini sağlarken bir yandan da akademik çalışmalarını sürdürdü ve Semitik diller alanında dışarıdan doçentlik elde ederek Heidelberg Üniversitesi’nde Becker’den boşalan yere geçti. Böylece ilmî faaliyetleri için geniş imkânlara kavuştu ve daha önce başladığı İslâmiyat araştırmalarını yoğunlaştırdı. Özellikle o dönemde Max Meyerhof ile birlikte Bîrûnî’nin el-Cemâhir fi’l-cevâhir’i üzerine yaptığı çalışma dikkat çekicidir. I. Dünya Savaşı sırasında Die Methodik des mineralogischen und geologischen Unterrichts adlı eserini tamamladı. 1921’de Göttingen Üniversitesi’nin kütüphanesinde bulunan Arapça el yazmalarını incelerken Ebû Bekir er-Râzî’nin Kitâbü Sırri’l-esrâr’ına rastladı ve kitabın edisyon kritiğini yaparak simya tarihçilerince tanınmasını sağladı (Al-Rāzī’s Buch Geheimnis der Geheimnisse. Mit Einleitung und Erläuterungen in deutscher Übersetzung, Berlin 1937). Ardından yoğun biçimde simya eserleriyle ilgilenmeye başladı. Önce Doğa Bilimleri Enstitüsü’nün katkılarıyla Hâlid b. Yezîd ve İmam Ca‘fer es-Sâdık üzerine iki inceleme yayımladı (Arabische Alchemisten: I. Khālid Ibn Yazīd Ibn Muāwiya, Heidelberg 1924; Arabische Alchemisten: II. Jaʿfar Al Ṣādıq, der sechste imām, Heidelberg 1924); daha sonra Geschichte des Salmiaks als Wegweisung zur Geschichte der Arabischen Alchemie adlı çalışmasını gerçekleştirdi. 1925’te Kahire kütüphanelerinde bulunan müslüman simyacılara ait yazmaların film ve nüshalarını topladı. Bunlar arasında ünlü simyager Câbir b. Hayyân’ın birçok eseri de bulunuyordu.

Ruska, 1927’de Prusya Kültür ve Eğitim bakanı şarkiyatçı Carl H. Becker tarafından profesör unvanıyla Berlin’de, Doğa Bilimleri Tarihi Araştırma Enstitüsü’nün başkanlığına getirildi. 1931 yılında bu enstitü yeni kurulan Tıp ve Doğa Bilimleri Tarihi Enstitüsü’yle birleştirilerek Berlin Üniversitesi’ne bağlanınca Ruska da Doğa Bilimleri Bölümü’nün başkanlığına atandı ve uzun süredir hazırlamakta olduğu çalışmasını bu yeni enstitünün ilk yayını olarak neşretti (Turba philosophorum: Ein Beitrag zur Geschichte der Alchemie. Quellen und Studien zur Geschichte der Naturwissenschaften und der Medizin, Berlin 1931). 12 Şubat 1949’da Almanya’nın Schramberg şehrinde öldü.

Ruska’nın özellikle Turba philosophorum’u ve diğer çalışmaları İslâm uygarlığının Batı uygarlığını etkilediği temel gerçeğinin anlaşılmasında önemli rol oynamış ve bu etkilemede sadece bazı İslâm bilginlerinin başarılarının değil genel anlamda İslâm uygarlığının matematik, astronomi, kimya, tıp vb. alanlarda ortaya koyduğu başarının söz konusu olduğuna dikkat çekmiştir. Bunun dışında eski Grekler’in ve Romalılar’ın bu süreçteki konumları da onun araştırmalarıyla doğru bir biçimde konumlandırılabilmiştir. Öte yandan Ruska’nın başta Ebû Bekir er-Râzî olmak üzere Câbir b. Hayyân, Ca‘fer es-Sâdık gibi doğa bilginlerinin eserlerinin tanınıp anlaşılmasındaki başarısı da büyüktür. Onun yaptığı edisyon kritiklerle doğa bilimleri tarihi alanında çok sayıda özgün bilim metni monografiler halinde meydana çıkarılmıştır. Ruska’nın bilimsel gerçeklerin doğru terimlerle ifade edilmesi ve bu terimlerin yerleşmesi hususunda da çabaları büyüktür.

Yukarıda başlıcalarının adları verilen kitaplarından başka Ruska’nın birçok makalesi bulunmaktadır; en önemlileri şunlardır: “Al-Bīrūnī als Quelle für das Leben und die Schriften Al-Rāzī’s” (ISIS, V [1922], s. 26-50); “Al-Rāzī (Rhases) als Chemiker. Nach einem Vortrag auf der Leipziger Naturforscher-Tagung 1922” (Zeitschrift für angewandte Chemie, XXIII [Leipzig-Berlin 1922], s. 719-721); “Al-Rāzī als Bahnbrecher einer neuen Chemie” (Deutsche Literatür-Zeitung, XLIV [Berlin 1923], sütun 117-124); “Über das Schriftenverzeichnis des Jābir Ibn Hayyān und die Unechtheit einiger ihm zugeschriebenen Abhandlungen” (Archiv für Geschichte der Medizin, XV [Leipzig 1923], s. 53-67); “Randbemerkungen eines Orientalisten zur Geber-Frage” (Chemiker-Zeitung, IV [Heidelberg 1923], s. 717-718); “Probleme der Jābir-Forschung” (Isl., XIV [1924], s. 100-104); “Über den gegenwärtigen Stand der Rāzī-Forschung” (Archivio di storia della scienza, V [Roma 1924], s. 335-347); “Die Siebzig Bücher des Jābir Ibn Hayyān” (Festgabe für Edmund O. von Lippmann, Berlin 1927, s. 38-47); “Jābir Ibn Hayyān und seine Beziehungen zum imām Ja’far As-Sādıq” (Isl., XVI [1927], s. 264-266); “Zahl und Null bei Jābir Ibn Hayyān. Mit einem Exkurs über Astrologie im Sasanidenreiche” (Archiv für Geschichte der Mathematik, der Naturwissenschaft und der Technik, XI [Leipzig 1928], s. 256-264); “Chemie in Irāq und Persien im 10. Jahrhundert n. Chr.” (Isl., XVII [1928], s. 280-293); “Das Giftbuch des Jābir Ibn Hayyān” (OLZ, XXXI [1928], sütun 453-456); “Senior Zadith = Ibn Umail” (a.g.e., sütun 665-666); “Die Lösung des Jābir-Problems” (Archeion, XII [Roma 1930], s. 163-165); “Die Aufklärung des Jābir-Problems” (Forschungen und Fortschritte, VI, Berlin 1930, s. 264-265); “Jābir Ibn Hayyān” (Biographische Lexikon der hervorragenden Arzte aller Zeiten und Völker, Berlin-Wien 1930, s. 313-314); “Über die Quellen des Liber Claritatis” (Archeion, XVI [1934], s. 145-167); “M. Ibn Umail Al-Tamīmīs Kitāb al-mā al-waraqī va’l-ard annajmiyya” (OLZ, XXXVII [1934], sütun 593-596); “Zum Avicenna Text des Cod. Vadianus 300” (Sudhoffs Archiv, XXVII [Leipzig 1935], s. 499-510); “Las obras alquimicas attribuidas a Avicenna” (Investigacion y Progreso, IX [Madrid 1935], s. 62-64); “Die Alchemie Ar-Rāzī’s” (Isl., XXII [1935], s. 281-319).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2008 yılında İstanbul’da basılan 35. cildinde, 250-251 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.