MANGO, Andrew

14 Temmuz 1926’da İstanbul’da doğdu. Deniz ticaretiyle uğraşan Levanten bir aileye mensuptur. XIX. yüzyılda Sakız’dan İstanbul’a gelen baba tarafından büyük dedesi Ceneviz kökenliydi ve Katolik olarak vaftiz edildiği halde İstanbul’da Ortodoksluğu benimsemişti. Babası Alexander, İngiliz tâbiiyetine geçmiş bir hukukçu, annesi Adalaide Damonov ise ebeveynlerinin ölümü üzerine 1920’de İstanbul’a gelmiş Bakü kökenli bir mülteci idi. Andrew Mango’nun kardeşlerinden Cyril, Oxford Üniversitesi’nde Bizans ve Modern Yunan Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde çalışan ünlü bir tarihçidir. Diğer kardeşi Anthony ise Birleşmiş Milletler’de görev yapmıştır. Kardeşleriyle birlikte Türkçe’nin yanı sıra İngilizce, Yunanca, Fransızca, Rusça, İtalyanca ve İspanyolca’nın da konuşulduğu “polyglot” bir aile ortamında büyüyen Mango, English High School for Boys’a (bugünkü Nişantaşı Anadolu Lisesi) devam etti.

Büyük buhran sonrası ailenin ekonomik durumu bozulunca Mango, Ankara’ya gidip Britanya Büyükelçiliği’nin basın bürosunda ve Anadolu Ajansı’nda mütercim olarak çalışmaya başladı. Ankara’daki görevi sırasında Türkler’le sosyalleşme ve Türk-Osmanlı kültürünü daha yakından tanıma imkânı buldu. Hem İngiliz hem Türk bakış açısını edindi. 1947’de Londra’ya gitti. School of Oriental and African Studies’te Arapça ve Farsça üzerine uzmanlaştı. 1955’te Studies on the Legend of Iskandar in the Classical Literature of Islamic Persia, with Special Reference to the Work of Firdawsi, Nizami and Jami adlı teziyle doktor unvanını aldı. Ancak akademisyen olarak çalışmaya devam etmedi. BBC Denizaşırı Servisi’nin Türkçe Masası’nda çalışmaya başladı. 1958’de Türkçe program organizatörü, 1972’de Güney Avrupa Dilleri Servisi’nin müdür yardımcısı, ardından müdürü oldu. 1986’da emekliye ayrıldı.

Mango başarılı gazeteciliğinin yanı sıra önemli çalışmalar yaptı. 1971’de çıkardığı Discovering Turkey adlı seyahat kitabının yanı sıra İslâm Ansiklopedisi’ndeki 230 sayfalık “Atatürk” maddesini İngilizce’ye çevirdi. Birçok dergiye makaleler yazdı. 1994’te Türkolog Heath Lowry ile birlikte Turkey: Challenge of a New Role adlı bir kitap yayımladı. Bunu 1999’da yayımladığı, başyapıtı kabul edilebilecek Atatürk: The Biography of the Founder of Modern Turkey adlı eseri izledi. Ardından Atatürk dönemi sonrası Türkiye’deki siyasî gelişmeleri konu alan kitaplar kaleme aldı. Türkiye’de askerî darbelerin iç savaşı önlediği ve 1915 olaylarının soykırım olmadığı şeklindeki açıklamaları tartışmalara yol açtı. İyi bir Türkçe bilgisine sahip olan Andrew Mango, Londra’daki Türk diplomatlarıyla yakın ilişki içinde oldu; evi İngiltere’ye gelen Türk entelektüel, bilim adamı ve gazetecilerin uğrak yeriydi. Sürekli gelip gittiği Türkiye’de birçok üniversiteden fahrî doktora aldı, aynı zamanda Devlet Üstün Hizmet madalyasına lâyık görüldü. 6 Temmuz 2014’te Londra’da öldü.

Başlıca Eserleri: Discovering Turkey (New York 1971); Turkey: The Challenge of a New Role (Westport: Praeger 1994, Heath Lowry ile birlikte) (Türkiye’nin Yeni Rolü, trc. Şükrü Demircan – Erhan Yükselci, Ankara 1995); Atatürk (London 1999) (Atatürk, trc. Füsun Doruker, İstanbul 1999, 2004); The Turks Today: Turkey after Atatürk (New York 2004); Turkey and the War on Terror (London-New York 2005) (Türkiye’nin Terörle Savaşı, trc. Orhan Azizoğlu, İstanbul 2005); From the Sultan to Atatürk (London 2009) (Sultan’dan Atatürk’e Türkiye, trc. Cem Küçük, İstanbul 2011).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 192-193 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.