https://islamansiklopedisi.org.tr/meymun-b-mihran
40 (660-61) yılında doğdu. Babasının İstahrlı esirlerden biri olup daha sonra âzat edilen mevâlî arasında yer aldığı ifade edilmekle birlikte kendisinin Hevâzin kabilesinin Benî Nasr b. Muâviye kolunun mevlâsı (Yezîd b. Muhammed el-Ezdî, s. 37) ya da Ezd kabilesine mensup Ümmü Nemir isimli bir kadının âzatlısı (İbn Sa‘d, VII, 478) olduğu belirtilmektedir. Zühd yönünü anlatan menkıbeler dışında hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Haccâc b. Yûsuf es-Sekafî ile âsi İbnü’l-Eş‘as arasında 82 (701) yılında Deyrülcemâcim’de meydana gelen savaşa kadar Kûfe’de yaşayan Meymûn b. Mihrân bu tarihten sonra el-Cezîre bölgesine giderek Rakka’ya yerleşti ve kumaş ticaretiyle meşgul oldu. el-Cezîre Valisi Muhammed b. Mervân tarafından Harran’da beytülmâlin başına getirildi. Ömer b. Abdülazîz döneminde haraç tahsildarlığı ve kadılık yapmak üzere el-Cezîre bölgesine tayin edildi. Ömer b. Abdülazîz’in bu tayin sırasında verdiği tâlimat literatürde kadılar için davranış modeli olarak kaydedilir. Ömer b. Abdülazîz’in vefatının ardından II. Yezîd devrinde de bir süre bu görevde kaldı. Hişâm b. Abdülmelik döneminde 107 (725) yılında Kıbrıs seferine çıkan Suriye ordusuna kumanda ettiği nakledilir (Taberî, VII, 40). Mekhûl b. Ebû Müslim, Hasan-ı Basrî ve İbn Şihâb ez-Zührî ile birlikte zamanının önde gelen dört âliminden biri kabul edilen Meymûn b. Mihrân 117 (735) yılında Rakka’da vefat etti; ölüm tarihi 116 olarak da kaydedilmektedir.
Hadis rivayeti konusunda sika olduğu belirtilen Meymûn b. Mihrân aralarında Ebû Hüreyre, Hz. Âişe, İbn Abbas ve İbn Ömer’in de bulunduğu sahâbîlerden genellikle ibadet ve ahlâka dair hadisler rivayet etmiştir. Kendisinden oğlu Amr b. Meymûn, Sâlim b. Ebü’l-Muhâcir, Ca‘fer b. Burkân, Haccâc b. Ertât, Ebû Bişr Ca‘fer b. İyâs, Humeyd et-Tavîl, A‘meş, İbn Cüreyc ve Evzâî gibi âlimler rivayette bulunmuştur. Rivayetleri arasında devrinin itikadî-siyasî tartışmalarını yansıtan görüşler de yer almaktadır.
Meymûn b. Mihrân’ın, yaşadığı dönemin sosyopolitik şartlarını iyi değerlendirerek Şîa-Emevî mücadelesinde ılımlı bir yol izlediği söylenebilir. Sahâbe devrinden intikal eden itikadî-siyasî tartışmaların ağırlıkta olduğu tâbiîn devrinde bu tartışmalardan, fitne ve karışıklıklardan uzak durmayı tavsiye etmiştir. Kader, iman-amel ilişkisi, büyük günah işleyenlerin durumu gibi kendi döneminde sıkça tartışılan konularda görüşlerini açıklayarak imanın artıp eksilebileceğini belirtmiştir. Dindarlığı ve takvâsı ile tanınan Meymûn b. Mihrân özellikle mal ile imtihan konusunda insanları uyarmış, onları yöneticilere yakınlık göstermekten ve resmî görev talep etmekten sakındırmıştır. Ayrıca helâl-haram sınırına riayet ederek nefsi terbiye etmeyi öğütlemiş, ferdin ıslahını, huzurlu ve dengeli bir toplumun tesisini öngören görüşler ortaya koymuştur. Toplumun ıslahı için öncelikle âlimlerin ve idarecilerin davranışlarını düzeltmeleri gerektiğini belirten Meymûn b. Mihrân’a göre zalim bir yöneticiye doğru yolu göstermekten daha büyük bir hayır yoktur.
BİBLİYOGRAFYA
İbn Abdülhakem, Sîretü ʿÖmer b. ʿAbdilʿazîz, Kahire 1346/1927, s. 127-128.
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VII, 477-479.
Halîfe b. Hayyât, eṭ-Ṭabaḳāt (Zekkâr), II, 820.
İbn Habîb, el-Muḥabber, s. 347, 478.
İbn Kuteybe, el-Maʿârif (Ukkâşe), s. 448-449, 577.
Belâzürî, Ensâb, III, 100.
Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), VII, 40.
İbn Abdürabbih, el-ʿİḳdü’l-ferîd, II, 433-434; III, 416; V, 48.
İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, VIII, 233-234.
Cehşiyârî, el-Vüzerâʾ ve’l-küttâb, s. 53-54.
Yezîd b. Muhammed el-Ezdî, Târîḫu’l-Mevṣıl (nşr. Ali Habîbe), Kahire 1387/1967, s. 37.
Muhammed b. Saîd el-Kuşeyrî, Târîḫu’r-Raḳḳa (nşr. İbrâhim Sâlih), Dımaşk 1419/1998, s. 42-61.
Halîmî, el-Minhâc, III, 201.
Ebû Nuaym, Ḥilye, IV, 82-97.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, V, 71-78.
İbn Kesîr, el-Bidâye, IX, 314.
İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, X, 390-392.
İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, I, 154.
F. M. Donner, “Maymūn b. Mihrān”, EI2 (İng.), VI, 916-917.
