NOTH, Albrecht

Königsberg’de doğdu; Ahd-i Atîk uzmanı Martin Noth’un oğludur. Babasının II. Dünya Savaşı’nın ardından Bonn Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlaması üzerine ailesiyle birlikte bu şehre taşındı. Liseyi burada bitirerek Freiburg im Breisgau’daki üniversitenin tarih bölümüne girdiyse de kısa bir süre sonra Bonn Üniversitesi’nin tarih bölümüne nakletti. Reinhard Elze’den tarihî kaynakları eleştirel bir şekilde kullanma metodunu öğrendi ve bunların Ortaçağ Avrupa tarihiyle ilgili olanlarından yeterince faydalanıldığına inandığı için bilgilerini farklı bir alana taşımak amacıyla Ortadoğu coğrafyasına yöneldi. Aynı zamanda Islamwissenschaft bölümünde şarkiyatçı Otto Spies’in talebesi oldu. 1964’te doktor unvanını kazandı ve hazırladığı tezle Bonn Üniversitesi’nin “üniversite ödülü”ne lâyık görüldü. 1965-1970 yılları arasında Deutsche Forschungsgesellschaft’tan burs aldı. 1970’te doçentliğini kazanıp Bonn’daki Seminar für Orientalische Sprachen’de öğretim üyesi olarak göreve başladı ve bundan sonraki araştırmalarında İslâm tarihine eğildi. Ancak İslâm hukuku ve hadis alanlarıyla da toplumsal tarih bağlamında meşgul oldu ve çeşitli çalışmalar yayımladı. 1971-1980 arasında okulun Ortadoğu bölümünün yöneticiliğini yaptı. Bu arada 1973’te California Üniversitesi’nde (Los Angeles) misafir hoca sıfatıyla ders verdi. 1980’de Hamburg Üniversitesi’ndeki Seminar für Geschichte und Kultur des Vorderen Orients’in Islamwissenschaft bölümüne tayin edildi. 1989’da San‘a (Yemen) ve 1990-1991’de de Bordeaux (Fransa) üniversitelerinde misafir profesör olarak bulundu. 22 Şubat 1999’da Bonn’da öldü.

Noth çok sayıda yüksek lisans ve doktora tezi yönetti; ayrıca çeşitli bilimsel projelerde yer alarak gerek kendi araştırmalarıyla gerekse verdiği danışmanlık hizmetleriyle bunlara katkıda bulundu. 1970’li yıllarda Deutsche Forschungsgesellschaft tarafından desteklenen, Ortadoğu İslâm ülkelerindeki müslüman ve müslüman olmayan azınlıkların durumu ve problemlerinin tarihî temelleri konusu üzerine düzenlenen projeyi Tilman Nagel ve diğer bazı araştırmacılarla birlikte yürüttü. 1975’ten itibaren Arapça ve Grekçe belgelerin neşrinin sorumluluğunu üstlendi. Tarihî Antropoloji Enstitüsü’nün hukuk geleneklerinin ortaya çıkışı ve seyri, çocukluk-gençlik-aile ve savaşta öldürme konularına yönelik projelerini yönetti. 1979-1987 arasında Alman Dışişleri Bakanlığı Kültür Bölümü’nün kendisine tevdi ettiği, Yemen’deki en eski Kur’an yazmalarının arşivlenmesi ve restorasyonu işini yürüttü. Ayrıca bir dünya tarihi dergisi olan Saeculum’un yardımcı editörlüğünü ve 1982’den itibaren önce Bertold Spuler ile birlikte kısa bir süre sonra da tek başına Der Islam dergisinin editörlüğünü yaptı.

Eserleri. 1. Heiliger Krieg und Heiliger Kampf im Islam und Christentum. Beiträge zur Vorgeschichte und Geschichte der Kreuzzüge (Bonn 1966). Doktora tezi olup İhsan Çatay tarafından Müslümanlık’ta ve Hıristiyanlık’ta Kutsal Savaş ve Kutsal Mücadele başlığıyla Türkçe’ye çevrilmiştir (İstanbul 1999).

2. Quellenkritische Studien zu Themen, Formen und Tendenzen frühislamischen Geschichtsüberlieferung. 1. Themen und Formen (Bonn 1973). Doçentlik tezinin birinci bölümü olan eser Michael Bonner tarafından İngilizce’ye tercüme edilmiş ve Lawrence I. Conrad’ın önemli bilimsel katkılarıyla yayımlanmıştır (The Early Arabic Historical Tradition: a Source-Critical Study, Princeton 1994).

Başlıca makaleleri. “Der Charakter der ersten grossen Sammlungen von Nachrichten zur frühen Kalifenzeit” (Isl., XLVII [1971], s. 168-199); “Die literarisch überlieferten Verträge der Eroberungszeit als historische Quellen für die Behandlung der unterworfenen Nicht-Muslims durch ihre neuen muslimischen Oberherren” (Studien zum Minderheitenproblem im Islam, Bonn 1973, I, 282-314); “Zum Verhaeltnis von Recht und Geschichte im Islam” (Saeculum, XXVI [1975], s. 341-346); “Die arabischen Urkunden der Normannenherrscher Süditaliens und Siziliens. Ein vorläufiger Überblick” (19. Deutscher Orientalistentag [ed. Wolfgang Voigt], Wiesbaden 1977, s. 567-571); “Die arabischen Dokumente Rogers II” (Urkunden und Kanzlei König Rogers II. Von Sizilien I [ed. Carlrichard Brühl], Köln-Wien 1978, s. 217-270); “Möglichkeiten und Grenzen islamischer Toleranz” (Saeculum, XXIX [1978], s. 190-204); “Die Scharia, das religiöse Gesetz des Islam. Wandlungsmöglichkeiten, Anwendung und Wirkung” (Entstehung und Wandel rechtlicher Traditionen [ed. Wolfgang Fikentscher v.dğr.], Freiburg 1980, s. 415-437); “Minderheiten als Vertragspartner im Disput mit dem islamischen Gesetz” (Studien zur Geschichte und Kultur des Vorderen Orientes. Festschrift für Bertold Spuler zum siebzigsten Geburtstag, Leiden 1981, s. 289-309); “Der Islam und die nicht-islamischen Minderheiten” (Der Islam in der Gegenwart [ed. Werner Ende – Udo Steinbach], München 1984, s. 527-538); “Heiliger Kampf (Ğihād) gegen die ‘Franken’. Zur Position der Kreuzzüge im rahmen der Islamgeschichte” (Saeculum, XXXVII [Freiburg im Breisgau, 1986], s. 240-259); “Früher Islam” (Geschichte der arabischen Welt [ed. Ulrich Haarmann], München 1987, s. 11-100); “Gemeinsamkeiten muslimischer und orientalischer Hadit-Kritik-Ibn Gavzis Kategorien der Hadit-Faelscher” (Gottes ist der Orient, Gottes ist der Okzident, Festschrift für Abdoldjavad Falaturi zum 65. Geburtstag [ed. Udo Tworuschka], Köln-Wien 1991, s. 40-46); “Glaubenskriege des Islam im Mittelalter” (Glaubenskriege in Vergangenheit und Gegenwart [ed. Peter Herrmann], Göttingen 1996, s. 109-122); “Von der medinensischen ‘umma’ zu einer muslimischen Ökumene” (Der islamische Orient: Grundzüge seiner Geschichte [ed. A. Noth – J. Paul], Würzburg 1998, s. 81-134); “Schichten und Gruppen innerhalb der ‘Umma’” (a.g.e., s. 135-151).

Noth ayrıca Hans Robert Roemer ile birlikte Bertold Spuler’in yetmişinci doğum yılı için çok sayıda yazarın makalesini ihtiva eden Studien zur Geschichte und Kultur des Vorderen Orients. Festschrift für Bertold Spuler zum siebzigsten Geburtstag adlı armağan kitabını (Leiden 1981) ve Jürgen Paul ile birlikte, bazı yazarların kaleme aldığı İslâm tarihi alanındaki çeşitli makalelerden oluşan Der islamische Orient-Grundzüge seiner Geschichte adlı eseri de (Würzburg 1998) neşretmiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 33. cildinde, 213-214 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.