https://islamansiklopedisi.org.tr/ouseley-sir-william
Galler’in Monmouthshire şehrinde doğdu. Bir diplomat olan Sir Gore Ouseley’in kardeşi ve ünlü misyoner Gideon Oueseley’in kuzenidir. İngiliz-İrlanda kökenli bir aileden gelen iki kardeş aldıkları özel eğitimi tamamladıktan sonra 1787 yılında Galler’den ayrıldı. Gore Hindistan’a doğru yola çıkarken William öğrenimini ilerletmek için Paris’e giderek Fars dili ve edebiyatıyla ilgilenmeye başladı. 1788-1794 yıllarında Hindistan’da İngiliz ordusunda subay olarak çalıştı. Daha sonra görevinden ayrılıp ilmî çalışmalarına devam etmek üzere Leiden’e gitti. 1796’da İngiltere’ye dönen Ouseley ertesi yıl Dublin Üniversitesi’nde doktor oldu. 1800’de, şarkiyat çalışmalarına katkılarından dolayı 1786-1793 yıllarında İngilizler’in Hindistan genel valisi olan Charles Lord Cornwallis tarafından “sir” unvanıyla ödüllendirildi. Bu arada devlet tarafından İran’da görevlendirilmesi için çalıştıysa da bir sonuç alamadı. Diplomat olan kardeşi Gore’un aracılığıyla 1809-1810 yıllarında İngiltere’ye gelen Kaçar elçisi Ebü’l-Hasan Han İlci ile tanıştı. Gore’un 1810’da Tahran’a elçi tayin edilmesi üzerine ona refakat ederek sekreterliğini yaptı (1810-1815). 1842 yılının Eylül ayında Fransa’nın Boulogne şehrinde öldü. Ouseley iyi bir yazma kitap toplayıcısıydı. İngiltere’de Fars dili alanındaki çalışmalara öncülük etti. Asiatic Society of Calcutta’nın aslî, Edinburgh, Göttingen ve Amsterdam’daki kraliyet cemiyetlerinin de fahrî üyesiydi ve bu kuruluşların çalışmalarına büyük katkılarda bulunmuştu.
Eserleri. 1. Persian Miscellanies: An Essay to Facilitate the Reading of Persian Manuscripts, with Engraved Specimens, Philological Observations, and Notes Critical and Historical (London 1795). Ouseley’in ilk çalışması olup Lord Francis Rawdon’a ithaf edilmiştir.
2. Catalogue of Several Hundred Manuscript Works in Various Oriental Languages Microform (London 1831).
3. Travels in Various Countries of the East: More Particularly Persia (I-III, London 1819-1823). Eser dönemin İran-İngiltere ilişkileriyle ilgili en önemli kaynakları arasındadır.
4. Observations on Some Medals and Gems, Bearing Inscriptions in the Pahlavi or Ancient Persick Character (London 1801).
5. The Oriental Collections: Consisting of Original Essays and Dissertations, Translations and Miscellaneous Papers (I-III, London 1797-1800).
Tercüme ve Neşirleri. 1. Epitome of the Ancient History of Persia (London 1799). Ahmed b. Muhammed Gaffârî’nin Cihânʾârâ’sından Pişdâdîler, Keyânîler ve Sâsânîler’le ilgili bölümlerin neşir ve tercümesidir.
2. The Oriental Geography of Ibn Haukal, an Arabian Traveller of the Tenth Century (London 1800; tıpkıbasım, nşr. Fuat Sezgin, Islamic Geography serisi içinde, c. XXX, Frankfurt 1992). İbn Havkal’in Ṣûretü’l-arż adlı ünlü eserinin İngilizce’ye çevirisidir.
3. The Bakhtyar Nameh, or Story of Prince Bakhtyar and the Ten Viziers (London 1801). Binbir gece masallarının Farsça versiyonu Baḫtiyârnâme’nin İngilizce’ye çevirisidir.
4. Arabic Proverbs or the Manners and Customs of the Modern Egyptians (London 1830). Johann Ludwig Burckhardt’in Mecmûʿa mine’l-ems̱âli’l-ʿArabiyye adlı eserinin açıklamalarıyla birlikte İngilizce’ye tercümesidir.
BİBLİYOGRAFYA
İbn Havkal, The Oriental Geography of Ibn Haukal, an Arabian Traveller of the Tenth Century (trc. W. Ouseley), London 1800 ⟶ Frankfurt 1992, tercüme edenin önsözü, s. I-XXXII.
British Contributions to Persian Studies, Teheran, ts. (Ramin Printers), s. 3, 42-43.
Abbas Emânet, “Hemrâh-i Mîrzâ Ṣâliḥ ez İṣfahân be Ṭahrân”, Âyende, IX, Tahran 1983, tür.yer.
S. Lane-Poole, “Ouseley, Sir William 1767-1842”, Dictionary of National Biography, CD-ROM, Oxford 1995.
“Ouseley”, EAm., XXI, 53.
