POPE, Arthur Upham

Amerika Birleşik Devletleri’nde Rhode Island eyaletinin Phonix şehrinde doğdu. Babası İngiliz kökenli bir Püriten papazıydı. Pope, Massachusetts’teki Worcester Akademisi’nde lise öğrenimini tamamladıktan sonra Providence’daki Browne Üniversitesi’nde felsefe dalında lisans (1904) ve yüksek lisans (1906) öğrenimi gördü. Güçlü bir müzik yeteneğine sahip olmasına rağmen kariyerini felsefe alanında sürdürmeye karar verdi; ancak Browne, Cornell ve Harvard üniversitelerinde sürdürdüğü doktora çalışmasını hastalanması sebebiyle tamamlayamadı.

İlk sosyal faaliyeti, Şark halılarına düşkünlüğü sebebiyle Rhode Island eyaletinde açtığı halı sergisidir. 1911-1917 yılları arasında California Üniversitesi’nin felsefe bölümünde öğretim görevliliği yaptı. 1918’de I. Dünya Savaşı henüz devam ederken orduya katıldı. Dönüşünde New York’ta kendisine ait bir sanat danışmanlığı işi kurdu. Felsefe bölümünde asistan olan Phyllis Ackerman ile 1920’de evlendi. Aynı yıl Chicago Sanat Kurumu’nun İslâm sanatları başdanışmanlığını ve Philadelphia’da Pennsylvania Müzesi’nin İran sanatı danışmanlığını yaptı. Nisan 1923’te San Francisco’da California Palace of the Legion of Honor Müzesi’nin müdürlüğüne ve eşi de yardımcılığına getirildi. Fakat müze için bazı sanat eserlerini satın almak üzere birlikte gönderildikleri Paris’te vakıf yetkilileriyle anlaşmazlığa düşmelerinden dolayı işten çıkarıldılar. Pope bu olayın ardından Chicago Sanat Kurumu’ndaki görevine geri döndü. 1925’te İran’a yaptığı ilk gezide geleceğin şahı başbakan Rızâ Han ile dostluk kurdu ve ona İran sanat ve mimarisi üzerinde durması tavsiyesinde bulundu. Rızâ Han şah olunca onun etkisiyle eski mimariye uygun birçok yapı inşa ettirdi. Pope Amerika’ya döndüğünde İran sanatıyla ilgili çeşitli sergiler açtı ve bazı şehirlerdeki İran tarzı yapıların projelerine imza attı. 1926’da ilk İran sanat ve arkeoloji kongresini gerçekleştirdi. 1928’de öncülüğünü yaptığı Amerika İran Sanat ve Arkeolojisi Enstitüsü (The American Institute for Persian Art and Archaeology [New York]) kuruldu. 1929’dan 1939’a kadar arkadaşlarıyla birlikte İran, Irak ve Afganistan’da arkeolojik kazılar yaptı. Bu arada Londra, Leningrad ve New York’ta İran sanatı üzerine sergiler açtı. Çalışmalarından dolayı 1935’te İran Akademisi üyeliğine seçildi, 1950 yılında da şehinşahlık ilmî nişanıyla ödüllendirildi. 1964’te Tahran Üniversitesi tarafından fahrî doktorluk unvanına lâyık görüldü. 1966’da İran’a gidip Şîraz’a yerleşen Pope 3 Eylül 1969’da burada öldü ve vasiyeti üzerine İsfahan’da Bend-i Hâcû Köprüsü yanında bir yere defnedildi; daha sonra şah tarafından mezarının üzerine Selçuklu mimarisinde bir anıt kabir yaptırıldı.

Eserleri: An Introduction to Persian Art since the Seventh Century A.D. (London 1930); A Survey of Persian Art from Prehistoric Times to the Present (I-VI, London-New York 1938-1939; I-XV, Tahran 1977; bu âbidevî eserin editörlüğünü eşi Phyllis Ackerman ile birlikte yapmış olmasına rağmen birçok bölümünü bizzat yazması ve kitaba damgasını vurmasından dolayı onun adıyla anılmaktadır); Masterpieces of Persian Art (Phyllis Ackerman ve Eric Schroeder ile beraber; New York 1945); Catalogue of a Loan Exhibition of Early Oriental Carpets from Persia, Asia Minor, the Caucasus, Egypt and Spain, January 1926 (Chicago 1962). Pope’un ayrıca birçok dergide İran sanat ve arkeolojisiyle ilgili çeşitli makaleleri yayımlanmıştır (eserlerinin bir listesi için bk. bibl. N. Siver).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 34. cildinde, 322 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.