SÂHİBÜ’l-BÂB - TDV İslâm Ansiklopedisi

SÂHİBÜ’l-BÂB

صاحب الباب
Müellif: SADİ S. KUCUR
SÂHİBÜ’l-BÂB
Müellif: SADİ S. KUCUR
Web Sitesi: TDV İslâm Ansiklopedisi
Yayımcı: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
Baskı Tarihi: 2008
Erişim Tarihi: 10.10.2024
Web Adresi:
https://islamansiklopedisi.org.tr/sahibul-bab
SADİ S. KUCUR, "SÂHİBÜ’l-BÂB", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sahibul-bab (10.10.2024).
Kopyalama metni

Vezirden sonra geldiği için görevine küçük vezâret de denilen sâhibü’l-bâb kılıç ehlinden (askerî) ve yakalı (mutavvakīn) emîrlerdendi. Kaynaklarda adına rastlanan ilk sâhibü’l-bâb Hüsâmülmülk Eftegin’dir (XII. yüzyıl başları). Yânis er-Rûmî, Emîr Rıdvân b. Velahşî ve Ebü’l-Eşbâl Dırgām’da görüldüğü gibi bu makam daha çok vezârete yükselmede bir basamak olarak kullanılmıştır. Vezir kılıç ehlinden değilse sâhibü’l-bâb, mezâlim duruşmalarında ona vekâlet eder, vezir kılıç ehlinden ise onun ön tarafında dururdu. Halife Hâfız-Lidînillâh döneminde (1131-1149) kendisine “el-Muazzam” unvanıyla hitap edilen Sâhibülbâb Humârtâş el-Hâfızî’ye vekâlet eden şahsın işgal ettiği makama “niyâbetü’ş-şerîfe” denilirdi. Nâibe de “adiyyü’l-mülk” lakabının verildiği görülmektedir. İbnü’t-Tuveyr, geç Fâtımî dönemindeki resmî merasimlerin ve halifenin kabullerinin hazırlanmasında sâhibü’l-bâbın önemli bir yeri olduğunu belirtir. Onun verdiği bilgiye göre sâhibü’l-bâb mevlid törenlerinde, mübarek gecelerde ve aşure gününde, halifelerin cülûs merasiminde bulunur, ramazan bayramı törenine diğer devlet erkânı ile birlikte katılırdı. Gadîr-i Hum bayramında yapılan resmî merasimde vezir ve oğlu ile maiyetindekilerden sonra onun ve yakınlarının kıyafetleri de teşhir edilirdi. Elçileri karşılayıp ağırlamak da sâhibü’l-bâbın görevleri arasındaydı ve bazan nâibi bu görevi yerine getirirdi.


BİBLİYOGRAFYA

İbnü’t-Tuveyr, Nüzhetü’l-muḳleteyn fî aḫbâri’d-devleteyn (nşr. Eymen Fuâd Seyyid), Beyrut 1412/1992, s. 44, 122-123, 179, 187, 189, 208-209, 212, 218-219, 221, 224.

Nâsırüddin İbnü’l-Furât, Târîḫ (nşr. Hasan Muhammed eş-Şemmâ‘), Basra 1386/1967, IV/1, s. 136, 147.

, III, 479, 484.

, I, 402-403, 461.

a.mlf., İttiʿâẓü’l-ḥunefâʾ (nşr. Cemâleddin eş-Şeyyâl – M. Hilmî M. Ahmed), Kahire 1416/1996, III, 336, 342.

P. Sanders, Ritual, Politics, and the City in Fatimid Cairo, Albany 1994, s. 18-20, 33-34, 72, 132.

Ayman F. Sayyid, “Ṣāḥib al-Bāb”, , VIII, 831-832.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2008 yılında İstanbul’da basılan 35. cildinde, 522 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER