SÂHİLÎ, Hammâdî

16 Mayıs 1928’de Tunus şehrinde doğdu. İlk eğitimini İslâm Hayır Cemiyeti’ne bağlı İrfâniyye Medresesi’nde aldı. 1942’de, Tunuslu Hayreddin Paşa tarafından lise seviyesinde modern öğretim yapmak üzere kurulan Sâdıkıyye Medresesi’ne girdi. II. Dünya Savaşı’nın zor şartlarına rağmen bu medresede eğitimini sürdürerek 1948’de mezun oldu. Buradaki en önemli hocaları arasında Mahmûd el-Mes‘adî, Abdülvehhâb Bâkîr ve Muhammed Fâzıl İbn Âşûr zikredilebilir. 1949’da ilkokul öğretmenliği yaptı. 1950’de yüksek öğrenim için Fransa’ya gitti, 1952’de Sorbonne Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. 1953’te Tunus Öğrenci Birliği’nin kurulmasına öncülük etti ve Marsilya şubesinin başkanlığını üstlendi. 1955’te Aix Üniversitesi’nden tarih ve coğrafya sertifikaları aldı. Fransa’daki ikameti sırasında devam etmekte olan Tunus Bağımsızlık Hareketi’ne destek vermek amacıyla bulunduğu bölgede öğrenciler arası birlik ve siyasî teşkilâtlanmada aktif olarak çalıştı. Ekim 1955’te Sûse şehrindeki erkek lisesine tarih ve coğrafya öğretmeni olarak tayin edildi. Ekim 1958’de Sâdıkıyye Medresesi’ne geçti. Hocası Mahmûd el-Mes‘adî’nin Eğitim Bakanlığı döneminde 1960-1968 yıllarında eğitim danışmanı olarak görev yaptı. 1968-1973 yıllarında Tunus Üniversitesi genel sekreter yardımcılığında, 1973-1978 arasında Edebiyat ve Beşerî İlimler Fakültesi sekreterliğinde bulundu, 1978’de Kültür Bakanlığı’nda çalışmaya başladı. 1980-1981’de Kültür Bakanlığı Dış İlişkiler müdürlüğüne getirildi. Ardından Tunus-Suudi Arabistan Kalkınma ve Yatırım Şirketi danışmanlığı yaptı. 6 Temmuz 2002 tarihinde vefatına kadar bu görevi sürdürdü.

Hammâdî es-Sâhilî görevleri sırasında önemli hizmetler görmüştür. Eğitim Bakanlığı’nda çalışırken Tunus’un eğitim politikalarını ve metotlarını düzenlemekle görevli komisyon başkanı Ahmed Abdüsselâm’ın yardımcısıydı. İdarî görevleri yanında eğitim öğretim faaliyetlerini de sürdüren Sâhilî, Zeytûne Üniversitesi Şeriat ve Usûlüddin ile Hukuk fakültelerinde verdiği Fransızca dersleri yanında Basın ve İletişim Enstitüsü ile askerî okullarda bağımsızlık hareketiyle ilgili dersler okutmuş, bazı ilmî ve kültürel cemiyetlere üye olarak bu cemiyetlerin çıkardığı dergilerin yayın kurullarında yer almıştır. 1996’da kendisine Devlet Edebiyat ödülü verilmiş, bu ödül töreni esnasında yapılan konuşmalar, Beyrut’ta Dârü’l-Garb el-İslâmî Yayınevi tarafından Ṭaḥiyye ilâ Ḥammâdî es-Sâḥilî adıyla yayımlanmıştır.

Eserleri. Telif. 1. İstiḳlâlü’ş-şuʿûb baʿde’l-ḥarbi’l-ʿâlemiyyeti’s̱-s̱âniye (Tunus 1970).

2. Târîḫu’ṣ-ṣıḥâfeti’l-hezliyye bi-Tûnis (Tunus 1977; Beyrut 1996).

3. Fuṣûl fi’t-târîḫ ve’l-ḥaḍâra (Beyrut 1992). Tarih ve medeniyet bağlamında çeşitli konuları içermektedir.

4. Terâcim ve ḳażâyâ muʿâṣıra (Beyrut 2005). Çeşitli şahısların biyografilerine ve güncel meselelere dairdir.

Neşir: Abdülazîz b. İbrâhim es-Seâlibî, Muḥâḍarât fî târîḫi’l-meẕâhib ve’l-edyân (Beyrut 1985); Ḫalfiyyâtü’l-muʿtemeri’l-İslâmî bi’l-Ḳuds (Beyrut 1988); Suḳūṭü’d-devleti’l-Ümeviyye ve ḳıyâmü’d-devleti’l-ʿAbbâsiyye (132h./750m.) (Beyrut 1995); er-Riḥletü’l-Yemeniyye (Beyrut 1997); Muḥâḍarât fi’t-tefkîri’l-İslâmî ve’l-felsefe (Beyrut 1999); İbnü’l-Hoca, Târîḫu meʿâlimi’t-tevḥîd (Tunus 1985, Cîlânî b. Yahyâ ile birlikte); Ṣafaḥât min Târîḫi Tûnis (Beyrut 1986, Cîlânî b. Yahyâ ile birlikte); Habîb Sâmir, Hâẕihî Tûnis (Beyrut 1988); Dîvânü’ş-Şeyḫ İbrâhîm er-Riyâḥî (Beyrut 1990, Muhammed el-Ya‘lâvî ile birlikte); Ebü’l-Kāsım el-Fezârî, el-Ḳaṣîdetü’l-Fezâriyye fî medḥi’l-ḫalîfeti’l-Fâṭımî el-Manṣûr (tahkik Sâdık ez-Zemerlî; yayıma hazırlayan Hammâdî es-Sâhilî – Muhammed el-Ya‘lâvî, Beyrut 1995); Âs̱ârü’ş-Şeyḫ Muḥammed en-Naḥlî (Beyrut 1995); Vezîr Tâhir Bâşâ Hayreddin, Ḫavâṭır ve Müẕekkirât (Tunus 1998); Hasan Hüsnî Abdülvehhâb, Ḫulâṣatü târîḫi Tûnis (Tunus 2001); Muhammed Beşîr Safer, Miftâḥu’t-târîḫ: Müfekkerât ve maḳālât târîḫiyye (Tunus 2009).

Tercüme: Abdülazîz b. İbrâhim es-Seâlibî, Tûnis eş-şehîde (edisyon Muhammed el-Arûsî el-Matvî, Beyrut 1984); Rûḥu’t-taḥarrur fi’l-Ḳurʾân (Beyrut 1985, Fransızca’sıyla birlikte); Muhammed Beşîr Safer, el-Cuġrâfiyye ʿinde’l-ʿArab (Beyrut 1985); Ahmed el-Kassâb, Târîḫu Tûnis el-Muʿâṣır (Tunus 1986); Sâdık ez-Zemerlî, Aʿlâm Tûnisiyyûn (Beyrut 1986); Tûnis fî ʿahdi’l-Munṣıf Bey (1942-1943) (Beyrut 1989); Robert Brunschvig, Târîḫu İfrîḳıyye fi’l-ʿahdi’l-Ḥafṣî (I-II, Beyrut 1988); Hadî-Roger İdrîs, ed-Devletü’s-Sanhâciyye (I-II, Beyrut 1992); Ferhât ed-Deşrâvî, el-Ḫilâfetü’l-Fâṭımiyye bi’l-Maġrib (296-365h./909-975m.) (Beyrut 1994); Ahmed es-Sekkā, Niẓâmü’l-ḥükm fi’l-İslâm (Beyrut 1998; diğer eserler için bk. Mv.AU, XII, 30-31).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 443 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.