SAÎD-i NEFÎSÎ

Tahran’da doğdu. Dönemin tanınmış hekimlerinden Nâzımü’l-etıbbâ Ali Ekber Nefîsî’nin oğludur. İlk eğitimini babasının kurduğu Medrese-i Şeref’te, daha sonra Medrese-i İlmiyye’de aldı. Orta öğrenimini 1909’da kardeşi Hasan ile birlikte gittiği İsviçre’nin Neuchatel şehrindeki College Latin’de tamamladı. Ailesi kendisinden tıp okumasını isteyince bu eğitime yönelik olarak Grekçe ve Latince öğrenmeye başladı; bir yıl sonra da kardeşiyle birlikte Paris’e geçerek eğitimine orada devam etti. Fransa’da kaldığı süre içerisinde Fransız dili ve edebiyatına karşı büyük ilgi gösterdi. 1918’de İran’a döndüğünde önce Medrese-i Akdesiyye’de, ardından Saint Louis Katolik Okulu’nda (Tahran Okulu) Fransızca öğretmenliği yaptı; aynı zamanda haftada birkaç gün evinde yetişkinlere ders verdi. Kendisi gibi özel ders veren ağabeyi Ekber Müeddeb’in evine gelenler arasında bulunan Meliküşşuarâ Mirza Muhammed Takī Bahâr ile tanıştı. Ayrıca babasının edebiyata olan düşkünlüğü sayesinde Tahran’daki edebî çevrelerle yakın ilişki kurdu. Bahâr’ın desteğiyle Tarım, Ticaret ve Kamu Refahı Bakanlığı tarafından çıkarılan Mecelle-i Felâḥat u Ticâret adlı derginin editörlüğüne getirildi ve bu görevi iki yıl boyunca sürdürdü, ardından aynı bakanlığın çeşitli birimlerinde çalıştı. 1924’te Mecelle-i Şarḳ dergisini çıkardı. 1928’de Medrese-i Âlî-i Ticâret müdürlüğüne tayin edildi. 1935’te Tahran Üniversitesi açıldığında önce Hukuk, daha sonra Edebiyat Fakültesi’nde ders verdi. 1936 yılında Edebiyat Fakültesi’nin İran İslâm Tarihi Bölümü’ne profesör olarak kabul edildi ve aynı günlerde Ferhengistân-ı Îrân’ın dâimî üyeliğine seçildi. 1939’da ilk ilmî nişanını aldı. 1946 yılında Mecelle-i Peyâm-ı Nev adlı dergiyi kuran ve radyoda ilim çevrelerini tanıtıcı programlar yapan Nefîsî bundan sonra ilmî toplantılara katılmak üzere Rusya, Hindistan, Afganistan, İtalya, Mısır, İngiltere, Hollanda, Macaristan ve Pakistan gibi ülkelere gitti. 1949 yılında üniversiteden emekli olduysa da 1959’da geri döndü ve bir süre daha görev yaptı. Hayatının sonuna doğru Paris’e yerleşti. I. Uluslararası İranologlar Kongresi için gittiği Tahran’da 13 Kasım 1966 tarihinde vefat etti.

Eserleri. Telifleri: Ferengîs (Tahran 1310 hş.), Mesîḥiyyet der Îrân (Tahran 1312 hş.), Sitâregân-ı Siyâh (Tahran 1317 hş.), Mâh-i Naḫşeb (Tahran 1328 hş.), Târîḫ-i Bîmârsitânhâ-yı Îrân (Tahran 1329 hş.), Nîme-i Râh-ı Behişt (Tahran 1332 hş.), Şâhkârhâ-yı Nes̱r-i Muʿâṣır-ı Fârisî (I-II, Tahran 1332 hş.), İbn Sînâ der Arûpâ (Tahran 1333 hş.), Târîḫ-i Naẓm u Nes̱r der Îrân (I-II, Tahran 1334 hş.), Ḫânedân-ı Ṭâhiriyân (Tahran 1335 hş.), Âteşhâ-yı Nühfeteh, Ḥesabhâ-yı Dürüst der Neyâmed (Tahran 1339 hş.), Ser-çeşme-i Taṣavvuf der Îrân (Tahran 1345 hş.), Târîḫ-i İctimâʿî-yi Îrân ez İnḳırâż-ı Sâsâniyân tâ İnḳırâż-ı Emeviyân (Tahran 1342 hş.).

Neşirleri: Rubâʿiyyât-ı Hekîm ʿÖmer Ḥayyâm (Tahran 1311 hş.), Târîḫ-i Gîtî Guşâ (Tahran 1317 hş.), Dîvân-ı Ḳıṭaʿât ve Rubâʿiyyât-ı İbn Yemîn (Tahran 1318 hş.), Târîḫ-i Mesʿûdî (I-III, Tahran 1319-1332 hş.), Lübâbü’l-elbâb (Tahran 1330 hş.), Dîvân-ı Ezraḳī-yi Herevî (Tahran 1336 hş.), Dîvân-ı Enverî (Tahran 1337 hş.), Külliyyât-ı Evḥadî-yi İṣfahânî (Tahran 1340 hş.), Süḫanân-ı Manẓûm-i Ebû Saʿîd-i Ebü’l-Ḫayr (Tahran 1349 hş.), Dîvân-ı Kâmil-i Emîr Ḫüsrev-i Dihlevî (Tahran 1343 hş.).

Çevirileri: Ẕülḳarneyn yâ Ḳureş-i Kebîr (Tahran, ts., Mevlânâ Ebü’l-Kelâm Âzâd’dan); Târîḫ-i Türkiyye (Tahran 1316 hş., Leon Lamouche’tan); ʿAşḳ Çenîn Zâyil mî Şeved ve Çend Dâstân-ı Dîger (Tahran 1331 hş., Lev Nikolaevich Tolstoy’dan); Sergüzeşt-i İbn Sînâ (Tahran 1332 hş., Abdülvâhid el-Cûzcânî’den); İliade (Tahran 1334 hş., Homeros’tan); Paul ü Virjînî (Tahran 1335 hş., Bernardin de Saint-Pierre’den); Odissey (Tahran 1337 hş., Homeros’tan); Ârzûhâ-yi Berbâd Refte (Tahran 1337 hş., Honore de Balzac’tan); İbn Ḫaldûn ve Tîmûr Leng (Tahran 1339 hş., Walter Joseph Fischel’den).

Saîd-i Nefîsî ayrıca Fihrist-i Kitâbḫâne-i Meclis-i Şûrâ-yı Millî (VI, Tahran 1344 hş.) ve Fihrist-i Âs̱âr-ı Avrûbâʾî der Bâre-i İbn Sînâ (Tahran 1953) adlı katalogları yayımlamış, Mecelle-i Peyâm-ı Nev, Mecelle-i Şarḳ ve Mecelle-i Felâḥat u Ticâret başta olmak üzere birçok dergi ve gazetede makaleler yazmıştır (eserlerinin tam listesi için bk. bibl. Kāsım Sâfî).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2018 yılında Ankara’da basılan 35. cildinde, 564-565 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.