ŞEYBE b. OSMAN

Mekke’de doğdu. Kureyş’in Abdüddâroğulları boyundandır. Babası, Uhud’da müşriklerin yanında savaşırken Hz. Ali tarafından öldürülen Osman b. Ebû Talha, annesi, yine Abdüddâroğulları’ndan olup Uhud’da şehid edilen Mus‘ab b. Umeyr’in kız kardeşi Ümmü Cemîl Hind bint Umeyr’dir. Müellefe-i kulûbdan olduğu nakledilen Şeybe, Kâbe hizmetlerinden hicâbe görevini ifa ettiği için Hacebî ve Hâcibülkâ‘be gibi unvanlarla anılmıştır.

Mekke’nin fethinden sonra Hz. Peygamber, Kâbe’nin anahtarlarını daha önce de bu görevi yürüten Osman b. Talha’ya ve amcasının oğlu Şeybe b. Osman’a verdi (bk. HİCÂBE). Fethin ardından Resûl-i Ekrem, Hevâzin kabilesiyle savaşmak için Huneyn’e giderken henüz müslüman olmayan Şeybe b. Osman da orduya katıldı. Maksadı müslümanların yanında savaşmak değil Hevâzinliler’e yardım etmek, bir fırsatını bulup Resûlullah’ı ortadan kaldırmak, böylece Bedir’de Hz. Hamza’nın öldürdüğü amcasının ve Uhud’da Hz. Ali’nin öldürdüğü babasının intikamını almaktı. Bu sebeple Hz. Peygamber’i takip etmeye başladı. Müslümanların dara düştüğü ve Resûl-i Ekrem’in etrafında kimsenin kalmadığı bir sırada harekete geçtiyse de düşüncesini gerçekleştiremedi. Kendi ifadesine göre onu gören ve niyetini anlayan Hz. Peygamber kendisini yanına çağırdı, elini göğsünün üzerine koydu ve hidayete ermesi için Allah’a dua etti. Daha elini göğsünden çekmeden Şeybe’nin duyduğu kin kayboldu, hemen orada müslüman olarak müslümanlarla birlikte savaştı (Fâkihî, V, 92-94).

Mekke’nin fethinden sonra Hz. Peygamber tarafından hicâbe görevi kendisine tevdi edilen Osman b. Talha, Hz. Peygamber’in vefatına kadar Medine’de kaldığı için bu süre zarfında hicâbe görevi Şeybe tarafından yürütüldü. 39 (660) yılında Hz. Ali ile Muâviye b. Ebû Süfyân’ın ayrı ayrı hac emîri tayin etmeleri yüzünden ortaya çıkan kargaşa üzerine, Ebû Saîd el-Hudrî’nin teklifiyle her iki tarafın hac emîrleri görevden çekildi ve o yıl bu görevi Şeybe b. Osman yerine getirdi. Osman b. Talha’nın ölümünden (42/662) sonra hicâbe görevi Şeybe b. Osman’a geçti. Şeybe, Halife Ömer’in Kâbe’de bulunan kıymetli eşyayı müslümanlar arasında taksim etme niyetinden vazgeçmesini sağladı (Müsned, III, 410).

Şeybe b. Osman 59 (679) yılında Mekke’de vefat etti. Onun 58’de (678) öldüğüne dair rivayet doğru değildir. Şeybe’nin Osman, Mus‘ab, Abdullah ve Cübeyr adlı dört oğlu ile Safiyye isminde bir kızı olduğu bilinmektedir. Resûl-i Ekrem’le Hz. Ebû Bekir ve Ömer’den naklettiği birkaç rivayeti kendisinden oğlu Mus‘ab, kızı Safiyye, torunu Müsâfi’ b. Abdullah ile Abdurrahman b. Zeccâc, Abdülmelik b. Umeyr, Şakīk b. Seleme ve İkrime el-Berberî rivayet etmiştir. Hz. Peygamber’in Abdüddâroğulları’na bıraktığı hicâbe görevini günümüzde de Şeybe b. Osman’ın nesli devam ettirmektedir (Muhammed b. Alevî el-Mâlikî, s. 125; ayrıca bk. ŞEYBE).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2010 yılında İstanbul’da basılan 39. cildinde, 48 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.