SEYF b. ZÛYEZEN

Himyerî meliklerinin soyundan bir aileye mensup olarak San‘a’da doğdu (516 [?]) ve orada yetişti. Ebrehe’nin oğlu Mesrûk zamanında Himyerîler ve diğer Yemen kabileleri çok zulüm görmüştü. Habeşli yöneticilerin bu zulümleri karşısında Seyf b. Zûyezen, dışarıdan yardım almak için önce o sıralarda Antakya’da bulunan Bizans imparatoruna başvurdu. Hıristiyan Habeşliler’e karşı mücadeleyi uygun görmeyen imparatorun talebini reddetmesi üzerine Hîre Emîri Nu‘mân b. Münzir vasıtasıyla Sâsânî Kisrâsı I. Hüsrev’den (Nûşirevân-ı Âdil) yardım istedi. Kisrâ, Yemenliler’e yardımı kabul etti ve tecrübeli kumandanlarından Vehriz’i rivayetlere göre sayısı 800 ile 3600 arasında değişen, mahkûmlardan oluşturulduğu söylenen birliklerle deniz yoluyla Aden körfezinden Yemen’e gönderdi. Yerli kabilelerden toplanan askerlerle İran’dan gelenlerin teşkil ettiği ordu Habeşliler’le yaptığı savaşı kazandı, Ebrehe’nin oğlu Mesrûk öldürüldü. San‘a’ya giren Vehriz, kisrâya yıllık vergi ödemek şartıyla iktidara getirdiği Seyf b. Zûyezen’i Gumdân sarayına oturtup İran’a döndü. Bazı rivayetlerde Habeş işgalini Seyf’in oğlu Ma‘dîkerib’in sona erdirdiği söylenirse de bu doğru değildir.

Seyf b. Zûyezen’in yabancı hâkimiyetine karşı bu başarısı Arap yarımadasında heyecanla karşılanmış, çeşitli şehir ve bölgelerden gelen heyetler kendisini tebrik etmiş, birçok şair onun hakkında şiir söylemiştir. Bu heyetlerden biri de Ebrehe’nin kumandasındaki ordu ile Kâbe’yi yıkmak üzere gelen Habeşliler’i unutamayan, aralarında Hz. Peygamber’in dedesi Abdülmuttalib b. Hâşim’in de bulunduğu Kureyş temsilcileridir. Bazı kaynaklarda yer alan, doğruluğu şüpheli uzun bir rivayete göre bu heyetin ziyareti esnasında gönderilecek peygamber hakkında bilgi sahibi olduğu söylenen Seyf b. Zûyezen’in Abdülmuttalib ile baş başa konuştuğu, ona saklaması şartıyla önemli bir sırrı açıp o sırada henüz iki yaşlarında olan torunu Muhammed’in peygamber olarak görevlendirileceğini müjdelediği ve sırtındaki nübüvvet mührü başta olmak üzere bazı özelliklerini ona açıkladığı anlatılır (Ezrakī, I, 149-154; İbn Abdürabbih, II, 23-28; Süheylî, II, 87-88). Bu rivayet dolayısıyla Seyf Hanîfler’den sayılmış (Cevâd Ali, VI, 463), hatta onun Resûl-i Ekrem’e ulaştığı ve sahâbî olduğu bile söylenmiştir (İbnü’l-Esîr, II, 382-383). Ancak Seyf’in iktidarının yaklaşık iki yıl sürdüğü ve 575 yılında Hz. Muhammed henüz dört beş yaşlarında iken kendisine hizmet için Yemen’de alıkoyduğu bazı Habeşliler tarafından San‘a’da öldürüldüğü ve yerine kardeşi Şürahbîl’in geçtiği bilinmektedir. Seyf b. Zûyezen’in yabancı işgaline karşı gerçekleştirdiği bu mücadele Araplar arasında dilden dile dolaşan bir destan kahramanı olmasını sağlamış, Sîretü Seyf b. Ẕîyezen adlı destan anonim hikâyelerden biri olarak Sîretü ʿAntere, Sîretü’l-Emîre Ẕâtilhimme ve Sîretü Baybars gibi eserler arasına girmiştir (bk. SÎRETÜ SEYF b. ZÎYEZEN).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2009 yılında İstanbul’da basılan 37. cildinde, 29-30 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.