SİNCÎ

Merv’in büyük köylerinden Sinc’de doğdu. Nîşâbur’da Ebü’l-Hasan Muhammed b. el-Hüseyin el-Alevî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Hâfız’dan, Dînever’de Ebü’l-Kāsım İbnü’l-Kec’den, Bağdat’ta Şâfiî mezhebinin Irak tarikinin pîri Ebû Hâmid el-İsferâyînî’den ve Mehâmilî’nin talebelerinden, Merv’de Horasan tarikinin pîri olan Ebû Bekir Abdullah b. Ahmed el-Kaffâl’den hadis ve fıkıh tahsil etti. Sincî ile birlikte Kaffâl’e talebelik edenler arasında Ebû Ali el-Merverrûzî (Kādî Hüseyin) ve Ebû Muhammed Rüknülislâm el-Cüveynî de vardır. Sincî, Ebû Bekir el-Hîrî’den Şâfiî’nin el-Müsned’ini sema yoluyla almıştır.

Şâfiî müctehidleriyle ilgili tasnifte mezhep imamının usul ve kaidelerine bağlı kalarak ictihadda bulunan âlimleri niteleyen “ashâbü’l-vücûh” kategorisinde sayılan Ebû Ali es-Sincî’ye Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin el-Müheẕẕeb’inde hiç temas edilmezken İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin Nihâyetü’l-maṭlab fî dirâyeti’l-meẕheb’i ve Gazzâlî’nin el-Vasîṭ’i ile müteahhirîn Horasan Şâfiî fakihlerinin eserlerinde, özellikle Nevevî’nin el-Mecmûʿunda ve daha çok Şerḥu’t-Telḫîṣ adlı eserine pek çok atıf yapılmıştır. Dönemin Nîşâbur Şâfiî fakihleri, kendi bölgelerindeki âlimler arasında imam düzeyine çıkmış üç kişiyi Ebû Ali es-Sincî “hem çok eser vermiş hem muhakkik”, Ebû Muhammed el-Cüveynî “az eser vermiş fakat muhakkik”, Nâsır el-Ömerî el-Mervezî “çok eser vermiş fakat muhakkik değil” şeklinde değerlendirmişlerdir. Şâfiî muhitlerinde kullanılan, “Horasan’ın ziyneti şeyh ve kādîdir; Irak’ın ziyneti şeyh ve kādîdir” tekerlemesinin ilk kısmında geçen şeyh Ebû Ali es-Sincî, kādî Ebû Ali el-Merverrûzî, ikinci kısımdaki şeyh Ebû Hâmid el-İsferâyînî, kādî ise Ebü’t-Tayyib et-Taberî’dir. Nevevî’nin eserlerinde Şeyh Ebû Ali denildiğinde Sincî kastedilir. Sincî’den fıkıh tahsil edenler arasında Ebü’l-Feth Sehl b. Ahmed el-Ergıyânî, Ebû Hâmid Ahmed b. Muhammed eş-Şücâî es-Serahsî, hadis rivayet edenler arasında Muhammed b. Abdürrezzâk el-Mâhuvânî anılır.

Sincî’nin vefatıyla ilgili olarak İbn Hallikân onun 430 (1039) yılını biraz geçtiğini belirtirken Abdülkerîm b. Muhammed er-Râfiî ve Takıyyüddin İbn Kādî Şühbe 427 (1036) yılını verirler. Târîḫu’l-İslâm adlı eserinde hemen hemen aynı bilgileri iki farklı isim altında tekrarlayan Zehebî, “Hüseyin b. Şuayb” başlığı altında (s. 285-286) Sincî’nin ölüm tarihini 430 olarak kaydederken “Hasan b. Muhammed b. Şuayb” başlığı altında (a.g.e., s. 365-366) 432 yılı Rebîülevvel ayını (Kasım 1040) vermekte, Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾda ise (XVII, 526-527) 432’de vefat ettiğini belirtmektedir. Sincî, Merv Kabristanı’na hocası Kaffâl’in yanına defnedildi.

Eserleri. 1. Taʿlîḳa. Bu eserinde mezhebin Irak ve Horasan kollarını (tarika) birleştirme girişiminde bulunan Sincî mezhep içerisinde bu yönde ilk teşebbüste bulunan kişi olarak tanınmıştır.

2. Şerḥu’l-Muḫtaṣar. Müzenî’nin eseri üzerine yapılmış bir şerhtir. Abdülkerîm b. Muhammed er-Râfiî, et-Teẕnîb’inde İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin Sincî’ye ait “el-Mezhebü’l-kebîr” lakabını verdiği bir kitabı bulunduğunu, Tâceddin es-Sübkî ise bu eserin Şerḥu’l-Muḫtaṣar olduğunu belirtir.

3. Şerḥu’l-Fürûʿ. İbnü’l-Haddâd el-Kinânî’nin Kitâbü’l-Fürûʿ fi’l-meẕheb adlı eserinin şerhi olup Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin Müheẕẕeb’inden daha küçük hacimli olduğu belirtilir. İbn Kādî Şühbe, gördüğünü söylediği bu eserle et-Telḫîṣ şerhinin son derece güzel birer çalışma olduğunu ifade eder.

4. Şerḥu’t-Telḫîṣ. Müellifin İbnü’l-Kās’ın eserine yazdığı bu şerh Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin el-Müheẕẕeb’inden daha hacimlidir.

5. el-Mecmûʿ. Gazzâlî el-Vasîṭ adlı eserinde, Ebû Hafs Zeynüddin İbnü’l-Verdî Behcetü’l-verdiyye’de Sincî’nin bu eserinden söz etmektedir. Kitaba el-İstiḳṣâ adıyla bir şerh yazılmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2009 yılında İstanbul’da basılan 37. cildinde, 242 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.