UBEYDE b. HÂRİS

Resûl-i Ekrem’den on yaş büyük olduğuna göre muhtemelen 561 yılında doğmuştur. Babası Hâris b. Muttalib, Hz. Peygamber’in dedesi Abdülmuttalib’in amcasının oğludur. Annesi Sühayle bint Huzâî b. Huveyris’tir. Abdümenâfoğulları’nın en yaşlısı ve reisi olan Ubeyde, Hz. Peygamber’in tebliğini güvendiği kimselerle sınırlı tuttuğu dönemde henüz Dârülerkam’daki faaliyetlerine başlamadan önce Hz. Ebû Bekir vasıtasıyla İslâm’ı kabul etti. Onun dokuzuncu müslüman olduğu zikredilir. Kardeşleri Tufeyl ve Husayn ile birlikte Medine’ye hicret etti. Burada önce Abdullah b. Seleme el-Aclânî’ye misafir oldular, ardından kendilerine bir yer tahsis edildi. Mekke’de Bilâl-i Habeşî, Medine’de Umeyr b. Humâm (İbn Sa‘d, III, 51) veya Amr b. Cemûh ile (DİA, III, 82) kardeş ilân edildi. Hicretten birkaç ay sonra (Şevval 1 / Nisan 623) Resûlullah onu muhacirlerden meydana gelen altmış veya seksen kişilik bir müfrezeye kumandan tayin etti (bk. RÂBİĞ SERİYYESİ). Sancaktarlığını Ubeyde’nin hicret arkadaşı Mistah b. Üsâse’nin yaptığı bu müfreze, Ebû Süfyân başkanlığındaki kervanla Seniyyetülmerre’nin aşağısında Ahyâ suyunun yanında karşılaştı. Karşılıklı ok atışlarından sonra müşrikler hızla oradan uzaklaştı. Çarpışma sırasında büyük yararlık gösteren Sa‘d b. Ebû Vakkās müşrikler tarafından savaşta yaralanan ilk müslüman oldu. Bu askerî birlik aynı zamanda İslâm tarihinde ilk defa sancak ve bayrak kullandı. Ubeyde b. Hâris ve onunla aynı gün Sîfülbahr’deki Îs mevkiine gönderilen bir seriyyenin başındaki Hamza b. Abdülmuttalib, Resûl-i Ekrem döneminin ilk kumandanlarıdır.

Ubeyde’nin katıldığı ikinci muharebe Bedir Gazvesi olup Ubeyde burada savaş başlamadan önce Mekkeli müşriklerin mübâreze için çıkardığı üç kişiden biri olan Utbe b. Rebîa’nın karşısına çıktı. Ubeyde ve Utbe her iki ordunun en yaşlı savaşçıları idi. Bu mübârezede Hz. Ali ile Hamza düşmanlarını öldürdüler; Ubeyde ile Utbe yenişemeyip birbirlerini yaraladılar. Altmış üç yaşındaki Ubeyde ayağına gelen kılıç darbesi yüzünden iki gün sonra Bedir’den dönülürken Safra mevkiinde öldü ve buraya defnedildi. Hz. Peygamber’in çok itibar ettiği Ubeyde onun akrabaları arasındaki ilk şehiddir. Ubeyde’nin Muâviye, Avn, Münkız, Hâris, Muhammed, İbrâhim, Reyta, Hatice, Sühayle ve Safiyye adlı on çocuğu olmuştur (İbn Sa‘d, III, 50). “Şu iki grup rableri hakkında çekişen iki hasımdır. İnkâr edenler için ateşten bir elbise biçilmiştir. Onların başlarının üstünden kaynar su dökülecektir” meâlindeki âyetin (el-Hac 22/19) bazı kaynaklarda Bedir Gazvesi’nde gerçekleşen mübârezenin tarafları, dolayısıyla da Ubeyde b. Hâris hakkında nâzil olduğu zikredilmektedir (Buhârî, “Meġāzî”, 8; Müslim, “Tefsîr”, 34).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2012 yılında İstanbul’da basılan 42. cildinde, 17 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.