VOLLERS, Karl

19 Mart 1857’de Kuzey Almanya’da Jeverland Hooksiel’de doğdu. Babası doktordu. Hildesheim ve Jever liselerinde okudu. 1875’te Protestan teolojisi ve Doğu dillerini tahsil etmek üzere Tübingen Üniversitesi’ne kaydoldu. 1877-1878’de Berlin Üniversitesi’nde Heymann Steinthal ve Israel Lewy gibi hocalardan Yahudilik’le ilgili dersler aldı. Ayrıca Halle ve Strasburg üniversitelerinde bir süre öğrenim gördü. 1879’da özel ders vermek için bir yıllığına İstanbul’a gitti. Almanya’ya döndükten sonra 1880’de Jena’da “lizentiatengrad” (lisans diploması), ertesi yıl “facultas doçenti” belgelerini elde etti. 1882’de Halle Üniversitesi’nde hazırladığı çalışmasıyla doktor unvanını kazandı. Vollers öğrenciliği sırasında Albert Socin, Franz Praetorius, Fr. Schrader, J. Barth, Theodor Nöldeke ve G. Landauer gibi ünlü şarkiyatçılardan ders aldı. Saksonya eyaletinde bir müddet lise öğretmenliği yaptı. Öğrenci iken Berlin Kraliyet Kütüphanesi’nde çalışmıştı. 1886’da W. Spitta’nın yerine Kahire’deki Hidiviyye Kütüphanesi’ne müdür olarak tayin edildi. Bu görevde kaldığı on yıl süresince Doğu dilleri ve şarkiyat alanında kendini yetiştirdi, Arapça üzerine çalışmalar yaptı. Eylül 1892’de Londra’da toplanan Müsteşrikler Kongresi’ne katıldı. 1896’da Jena Üniversitesi Felsefe Fakültesi’ndeki Şark Dilleri Bölümü’nde görevlendirildi. Burada da Arapça’yla ilgili çalışmalarına devam etti. Aynı yıl Jena’da bulunan Doğu Paraları Koleksiyonu’nun (Das Orientalische Münzkabinett) müdürlüğünü de üstlendi ve koleksiyonun zenginleşmesini sağladı. 1905’te Cezayir’de toplanan Uluslararası Şarkiyat Kongresi’ne katılarak bir tebliğ sundu. Tebliğinde Kur’ân-ı Kerîm hakkındaki temelsiz iddiaları yüzünden müslüman âlimlerin tepkisiyle karşılaştı. Vollers, Mısırlı âlim Abdülazîz Çâvîş’in kendisine, bu tür iddiaları gülünç bulduğunu ve yabancıların Kur’ân-ı Kerîm’le ilgili sözlerinin müslümanlar için bir kıymet taşımadığını söylediğini aktarır (Volkssprache und Schriftsprache, s. 2-3). Ağustos 1908’de Berlin’deki Tarihçiler Kongresi’ne katılan Vollers rahatsızlanarak 5 Ocak 1909’da Jena’da öldü.

Birçok şarkiyatçı gibi Karl Vollers de ilk öğrenimini hıristiyan teolojisi alanında görmüş, dil bilimleri üzerinden şarkiyatla uğraşmaya başlamış, daha sonra tarih, dinler tarihi ve dil alanındaki çalışmalarıyla tanınmıştır. Hidiviyye Kütüphanesi’ndeki görevi sırasında yazmalarla ilgilenmiş, bunların tanıtımı için gayret göstermiş, bazı Arapça yazmaları neşretmiştir. Almanya’da üniversite hocalığı yaparken Alman kütüphanelerinde Doğu dilleriyle yazılmış koleksiyonların gelişmesini sağlamış, kataloglar hazırlamıştır. Dinler tarihi alanında da tanınan Vollers’e göre din kültür ve tarihin bir parçası olup aslını ortaya koyabilmek için tarih öncesine gitmek gerekir. Din, insan zihninin kendi çevresiyle sebep-sonuç ilişkisi bağlamında giriştiği faaliyet sonucu ortaya çıkan bir kurumdur. Dinler toplulukları değil topluluklar dinleri şekillendirir. Vollers’in Kur’an’la ilgili iddiaları bazı şarkiyatçılar tarafından da eleştirilmiştir (Fück, s. 240).

Eserleri. Telif. 1. Lehrbuch der ägypto-arabischen Umgangssprache mit Übungen und einem Glossar (Leipzig 1890; Kairo 1890, 1972). Mısır lehçesi hakkındaki eser F. Crawford Burkitt tarafından The Modern Egyptian Dialect of Arabic adıyla İngilizce’ye tercüme edilmiştir (Cambridge 1895).

2. Le neuvième congrès international des orientalistes tenu à Londres du 5 au 12 septembre 1892 (Le Caire 1892).

3. Catalogue de la section européenne. Hidiviyye Kütüphanesi’nin Avrupa bölümünde yer alan eserlerin katalogudur (Le Caire 1892, 1901).

4. Katalog der islamischen, christlich-orientalischen, jüdischen und samaritanischen Handschriften der Universitäts-Bibliothek zu Leipzig (Leipzig 1906; Osnabrück 1975; Piscataway 2009).

5. Volkssprache und Schriftsprache im alten Arabien (Strassburg 1906, 1972; Amsterdam 1981). Eski Arapça’da halk dili ve yazı diliyle ilgili olup bu bağlamda Kur’ân-ı Kerîm’in dili hakkında öne sürdüğü iddialar büyük tepki çekmiştir.

6. Die Weltreligionen in ihrem geschichtlichen Zusammenhange. Eserde dinlerin ortaya çıkış şekilleri ele alınmaktadır (Jena 1907, 1921).

Neşir. 1. Das Dodekapropheton der Alexandriner. Vollers bu eserinde İncil’in en eski Yunanca tercümeleriyle “on iki peygamber kitabı” diye bilinen kutsal metinleri karşılaştırmıştır. İki bölümden meydana gelen eserin birinci cildi 1880’de, doktora tezi olarak kabul edilen ikinci cildi de 1882’de yayımlanmıştır (Berlin).

2. Pentateuchus Samaritanus (III-V, 1883, 1885, 1891). Julius Heinrich Petermann’ın ilk iki cildini yayımladıktan sonra ölümü dolayısıyla yarım kalan çalışmasının tamamlanmış halidir. Vollers, Tevrat’ın “beş kitab”ının Samaritan diline tercümesinin son üç cildinin editörlüğünü yapmıştır (I-V, Berolini 1872-1891).

3. Description de l’Egypte. Kitâbü’l-İntiṣâr li-vâsıṭati ʿiḳdi’l-emṣâr. İbn Dokmak’a ait eserin Kahire ve İskenderiye şehirleriyle ilgili IV ve V. cüzlerinin neşridir (Bulak 1309-1310; Le Caire 1893).

4. Fragmente aus dem Muġrib des Ibn Saʿīd. İbn Saîd el-Mağribî’ye ait el-Muġrib fî ḥule’l-Maġrib adlı eserin Ahmed b. Tolun’un hayatıyla ilgili bölümünün Almanca tercümesiyle beraber neşridir (Berlin 1894; Weimar 1895).

5. Die Gedichte des Mutalammis: Dîvânü’l-Mütelemmis (Leipzig 1903). Câhiliye devri şairlerinden Mütelemmis’in şiirlerinin Almanca çevirisiyle birlikte Arapça metninin neşridir.

Makaleler. Vollers, başta Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft (ZDMG), Zeitschrift für Assyriologie und verwandte Gebiete ve The Encyclopaedia of Islam olmak üzere pek çok dergi ve ansiklopedide makale ve kitap tanıtımlarıyla maddeler yayımlamıştır. Bunlardan bazıları şunlardır: “Mitteilung über einige handschriftliche Erwerbungen der königlichen Bibliothek zu Berlin” (ZDMG, XXXVIII [1884], s. 567-580); “Der Katalog der arabischen Handschriften zu Kairo” (a.g.e., XL [1886], s. 765-769); “Aus der viceköniglichen Bibliothek in Kairo” (a.g.e., XLIII [1889], s. 99-120; XLIV [1890], s. 373-389); “Der neuarabische Tartuffe” (a.g.e., XLV [1891], s. 36-96); “The System of Arabic Sounds as Based upon Sibawaih and Ibn Yaish” (Transactions of the 9^th International Congress of Orientalists, II [London 1893], s. 130-154); “Arabisch und Semitisch: Gedanken über eine Revision der semitischen Lautgesetze” (ZA, sy. 9 [1894], s. 165-217); “Über Panislamismus” (Preussische Jahrbücher, CXVII [Berlin 1904], s. 18-40); “Chidher” (Archiv für Religionswissenschaft, XII [Leipzig 1909], s. 234-284); “Die solare Seite des alttestamentlichen Gottesbegriffes” (Archiv für Religionswissenschaft, IX/2 [Leipzig 1906], s. 176-184; ayrı basım Leipzig 1906); “Das Religionsgespräch von Jerusalem (um 800 D)” (Zeitschrift für Kirchengeschichte, XXIX [Stuttgart 1909-10], s. 29-71); “Lord Cromer und sein Egypten” (Historische Zeitschrift, CII [München 1911], s. 57-86) (diğer çalışmaları için bk. Bibliographie der Deutschsprachigen, XVIII, 317-320).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2013 yılında İstanbul’da basılan 43. cildinde, 125-126 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.