ZAMBAUR, Eduard Ritter von

12 Mayıs 1866’da Galiçya’daki Podgordze’de doğdu. Babası Avusturyalı bir generaldi. Viyana’daki Theresian Askerî Akademisi’nden teğmen rütbesiyle mezun oldu (Ağustos 1886). Üsteğmen rütbesine yükselmesinin (1890) ardından Viyana’da Piyade Subay Okulu’nda öğretmenliğe başladı. Bu dönemde Arapça, Farsça ve Türkçe gibi Doğu dillerini öğrendi. Bir Paris seyahati esnasında satın aldığı, içerisinde bazı Sâsânî paralarının da bulunduğu sikkeler onun ileride Doğu nümismatiğine dair yapacağı çalışmalara temel teşkil etti. Daha sonraki yıllarda bir yandan satın aldığı yeni sikkelerle koleksiyonunu zenginleştirirken diğer yandan İslâm nümismatiğiyle ilgili çalışmalarını derinleştirdi. 1901’de yüzbaşı iken Viyana Nümismatik Derneği’ne üye oldu. Derneğin yayın organı Numismatische Zeitschrift’te 1905 ve 1906 yıllarında iki bölüm halinde yayımlanan “Contributions à la numismatique orientale” adlı makalesiyle 1915 yılında yayımlanan bu makalenin devamı niteliğindeki “Nouvelles contributions à la numismatique orientale” adlı makalesi nümismatik çevrelerinde büyük yankı uyandırdı. Özel koleksiyonundaki 546 adet İslâmî sikkeyi tanıtıp bunların İslâm tarihini aydınlatmadaki değerini ortaya koyan yayınları onu İslâm nümismatiği alanında büyük bir otorite konumuna yükseltti.

I. Dünya Savaşı yıllarında albay rütbesiyle Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun askerî temsilcisi olarak İstanbul’da görevlendirilen Zambaur, bu sırada başta Topkapı Sarayı olmak üzere çeşitli koleksiyonlarda bulunan İslâmî sikkeleri inceleme fırsatı buldu. Satın aldığı sikkelerle özel koleksiyonunu daha da zenginleştirdi. Ancak savaşın ardından 1918 yılı sonbaharında Avusturya’ya dönerken Galiçya’daki Avusturya sınırı yakınlarında sikkelerden meydana gelen koleksiyonunu kaybetti. Ülkesine döndüğü zaman elinde Sâsânî paraları ile çok az miktarda İslâmî sikke kalmıştı. Viyana’ya geldikten kısa bir süre sonra emekliye ayrılan Zambaur, maddî sıkıntıdan dolayı sikke koleksiyonunun elinde kalan son kısmını da Viyana Sanat Tarihi Müzesi’ne satmak zorunda kaldı. Bu zor yıllarda Avusturya Millî Kütüphanesi kendisine bir çalışma odası tahsis etti. Zambaur, İslâm dünyasındaki hânedanların yanı sıra vezirlerle bazı önemli şehirlerin vali ve şahnelerini de ihtiva eden Manuel de généalogie et de chronologie pour l’histoire de l’Islam adlı önemli jeneoloji eserini burada hazırladı (Hannover 1927). Eser, Hasan Ahmed Mahmûd ve Zeki Muhammed Hasan tarafından Muʿcemü’l-ensâb ve’l-üsrâti’l-ḥâkime fi’t-târîḫi’l-İslâmî adıyla Arapça’ya tercüme edilmiştir (Kahire 1951). 1929’da Viyana Nümismatik Derneği’nin başkanlığına getirilen Zambaur ölümünden kısa bir süre öncesine kadar bu görevde kaldı ve 10 Ekim 1947 tarihinde Avusturya’nın Graz şehrinde öldü. Son yıllarını İslâm darphâneleriyle ilgili bir el kitabı hazırlamaya ayıran Zambaur’un bu çalışması ölümünden yirmi yıl sonra Peter Jaeckel tarafından neşredilmiştir (Die Münzprägungen des Islams, Wiesbaden 1968). Alanında bir baş yapıt olan bu çalışma İslâm nümismatiği araştırmalarına önemli katkılar sağlamıştır. Ayrıca İslâm Ansiklopedisi’nde (İA) “Hisbe”, “Kafīz”, “Keyl”, “Keylece” gibi maddeleri yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2013 yılında İstanbul’da basılan 44. cildinde, 116-117 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.