ABDÜLAHAD DÂVÛD

Asıl adı David Benjamin Keldânî’dir. 1282’de (1866) İran’da Urmiye’de doğdu. İlk tahsilini buradaki Amerikan kolejinde yaptı. 1886-1889 yılları arasında, Urmiye’deki Âsurî hıristiyanlarına (Nestûrî hıristiyanlardan Katolikliği kabul etmeyenler) hitap eden Canterbury Misyonu başpiskoposunun öğretim kadrosunda yer aldı. 1892’de Kardinal Vaughan tarafından Roma’ya gönderildi; burada Propaganda Fide College’da felsefe ve ilâhiyat araştırmaları derslerini takip etti. Bu arada The Tablet adlı dergide “Asur, Roma ve Canterbury”, ayrıca Irich Record dergisinde “Tevrat’ın Sıhhati” üzerine bir seri makale yazdı. Ave Maria’dan çeşitli dillere yaptığı tercümeleri Illustrated Catholic Missions’da yayımlandı. 1895’te rahip oldu. Aynı yıl İran’a giderken İstanbul’a uğradı ve burada neşredilen The Levant Herald’da Doğu kiliseleri üzerine İngilizce ve Fransızca uzun bir makale serisi yayımladı. 1895’te Urmiye’deki Fransız Lazarist Misyonu’na katıldı ve bu misyonun tarihinde ilk defa, yaşayan Süryânîce ile Qala-La-Shárá (hakikatin sesi) adlı bir dergi çıkardı. 1897’de Kardinal Perraud başkanlığında Fransa’daki Paray-le-Monial’de toplanan Evharistiya Kongresi’nde Doğu Katolikleri’ni temsil etmek üzere, Urmiye ve Selmas Doğu-Keldânî (Uniate Chaldean) başpiskoposlukları tarafından delege seçildi. 1898’de tekrar İran’a dönerek Urmiye’ye yaklaşık bir mil uzaklıkta bulunan kendi köyü Digala’da parasız bir okul açtı. Bir yıl sonra Doğu Kilisesi başpiskoposu Hudabaş ile Lazarist pederler arasındaki ihtilâfın büyümesi üzerine, Selmas piskoposluk bölgesinin idaresini ele almak için oraya gönderildi. Oradakileri Katolik, Anglikan ve Amerikan misyonlarının Süryânî-Keldânî cemaatine karşı tehlikeli tutumları konusunda uyardı. Mevcut misyonlara 1899’da Rus misyonu da eklenmişti. Amerikan, Fransız, Anglikan, Alman ve Rus misyonlarının takriben yüz bin civarındaki Süryânî-Keldânî’yi Nestûrîlik’ten koparıp kendi kiliselerine katma faaliyetlerinin doğurduğu huzursuzluk yanında, Hıristiyanlığın Tanrı’nın gerçek dini olup olmadığı şüphesi, David Benjamin’i Hıristiyan kutsal kitaplarını orijinal metinlerinden okuyup karşılaştırmaya sevketti. 1900 yılında, Urmiye Doğu Kilisesi başpiskoposluğuna gönderdiği resmî istifa dilekçesiyle papazlık görevinden ayrıldı. Kilise otoritelerinin, bu karardan vazgeçmesi için yaptıkları bütün teşebbüsler sonuçsuz kaldı. Tebriz’de, Belçikalılar’ın yönetimindeki İran Posta ve Gümrük İdaresi’nde birkaç ay müfettişlik yaptıktan sonra Veliaht Prens Muhammed Ali Mirza’nın hizmetine öğretmen ve mütercim olarak alındı. 1903’te İngiltere’ye giderek Unitarian (Hıristiyanlık içinde teslîsi reddeden mezhep) cemaatine katıldı. Bir yıl sonra İngiliz ve Ecnebî Unitarianlar Birliği (British and Foreign Unitarian Association) tarafından, kendi ülkesinin halkını eğitmek ve aydınlatmak için gönderildiği İran’a giderken İstanbul’a uğradı. Şeyhülislâm Cemâleddin Efendi ve diğer âlimlerle yaptığı görüşmeler sonunda müslüman oldu ve Abdülahad Dâvûd adını aldı.

19 Eylül 1905’te Dârüşşafaka muallim ve mubassırlığına tayin edildi; ancak 14 Ekim 1906’da bu görevinden ayrıldı. Bir ara Maarif Teftiş Encümeni’nde de bulundu. 16 Mayıs 1914’te Fetvahâne Mektûbî Kalemi’ne girdi. Aynı yılın 30 Ağustosundan itibaren Cerîde-i İlmiyye mecmuasının yazı işleri memurluğuna tayin edildi. İstanbul’daki hayatı büyük sıkıntılar içinde geçen Abdülahad Dâvûd, Aralık 1914’te hem Dârüşşafaka’dan hem de Cerîde-i İlmiyye’den ayrılarak Amerika’daki evli kızının yanına gitmeye mecbur kaldı. Din değiştirip müslüman olduğu için çevresindeki hıristiyanlar ve akrabaları tarafından hoş karşılanmayan, öz kızı tarafından da kendisine gereken ilgi gösterilmeyen Abdülahad Dâvûd, yaşlılar yurduna sığınmış ve orada vefat etmiştir. Ölüm tarihi kesin olarak tesbit edilememişse de 1926-1930 yılları arasında Islamic Review’de neşredilen bazı makaleleri dikkate alınacak olursa, 30’lu yıllarda hayatta olduğu söylenebilir.

İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Latince ve Farsça bilen Abdülahad Dâvûd, müslüman olduktan sonra yazdığı eserlerden İncîl ve Salîb’de (İstanbul 1329) Hıristiyanlık’tan ayrılmasının sebeplerini açıklarken, araştırmaları sonunda, Hz. Îsâ’nın çarmıha gerildiği ve daha sonra ölüler arasından kıyam ettiği şeklindeki telakkinin sadece bir masal olduğu, ayrıca dört İncil’in Îsâ’nın eseri olmadığı gibi onun zamanında da yazılmadığı, havârilerin ölümlerinden uzun zaman sonra meydana getirildiği, günümüze de tahrif edilmiş olarak ulaştığı kanaatini belirttikten sonra, “Hz. Muhammed (a.s.) efendimizin bir hak nebiyyullah olduğuna bütün vicdanımla kail ve mu‘terif olmağa mecbur oldum” diyerek samimi bir itirafta bulunmuştur (s. 12-13). Diğer eseri Esrâr-ı Îseviyye’de (İstanbul 1332), bir hıristiyan misyonerin müslüman oluşunu anlatırken, misyonerlerin iç yüzlerini sergilemekte ve onların inançlarını inceleyerek faaliyet gösterdikleri ülkeler üzerindeki olumsuz tesirlerini ve zararlarını ortaya koymaktadır. Bu eser M. Şevket Eygi tarafından sadeleştirilerek bazı ilâvelerle birlikte İslâmiyet’in Zaferi adıyla yayımlanmıştır (3. baskı, İstanbul 1975). Çeşitli zamanlarda yayımlanan makaleleri Muhammad in the Bible adı altında tek kitap halinde neşredilmiştir (Doha 1400/1980). Bu kitabı Nusret Çam, Tevrat ve İncil’e Göre Hz. Muhammed (a.s.) adıyla Türkçe’ye tercüme etmiştir (İzmir 1988).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 177-178 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.