https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulaziz-el-buhari
Daha çok fıkıh usulüne dair yazdığı eserlerle tanınmıştır. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Amcası Fahreddin Muhammed el-Maymergī ve Hâfızüddin Muhammed el-Buhârî’den fıkıh okudu. Yetiştirdiği talebeler arasında Kıvâmüddin Muhammed el-Kâkî ve Cemâleddin Ömer el-Habbâzî gibi meşhur Hanefî âlimleri bulunmaktadır.
Eserleri. Keşfü’l-esrâr fî şerḥi Uṣûli’l-Pezdevî. Fahrülislâm el-Pezdevî’nin (ö. 482/1089) Hanefî metoduna göre yazdığı fıkıh usulüne dair eserinin şerhidir. Keşfü’l-esrâr, Pezdevî’nin eseri üzerine yapılan şerhlerin en genişi ve en meşhurudur. Abdülazîz el-Buhârî bu eserini yazarken Gazzâlî’nin kelâmcıların metoduna göre kaleme aldığı el-Müstaṣfâ adlı eserinden de faydalanmıştır. Keşfü’l-esrâr, üslûbu açık ve güzel olduğundan daha sonraki âlimler için de önemli bir kaynak olmuştur. Nitekim Teftâzânî fıkıh usulüne dair et-Telvîḥ adlı eserinde bu kitaptan çokça iktibaslarda bulunmuştur. Keşfü’l-esrâr, Kahire’de (1307) ve İstanbul’da (1307-1308) dört cilt halinde yayımlanmıştır.
Abdülazîz el-Buhârî’nin fıkıh usulüne dair diğer eseri, Hüsâmeddin el-Ahsîkesî’nin (ö. 644/1247) el-Münteḫab adlı eserine et-Taḥḳīḳ (Ġāyetü’t-taḥḳīḳ veya Şerḥu’l-Ḥusâmî) adıyla yaptığı şerhtir. Müellifin Keşfü’l-esrâr’dan sonra kaleme aldığı bu eser de neşredilmiştir (Leknev 1871, 1876). Abdülazîz el-Buhârî’nin “Kitâbü’n-nikâh”a kadar yazdığı el-Hidâye şerhi; el-Erbaʿûn fi’l-ḥadîs̱; ev, cami ve şehir çevreleriyle ilgili hükümleri ihtiva eden Kitâbü’l-Efniye adlı eserleriyle, ferâize dair Risâle fî taḫrîci mesâʾili ẕevi’l-erḥâm fi’l-ferâʾiż (Hacı Selim Ağa Ktp., nr. 1276/4, 12 varak) adlı bir risâlesi de bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA
Abdülazîz el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr, I, 3-4.
Kureşî, el-Cevâhirü’l-muḍıyye, II, 428.
İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim, s. 35.
Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 112; II, 1395, 1848-1849.
Leknevî, el-Fevâʾidü’l-behiyye, s. 94-95.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 581.
Serkîs, Muʿcem, I, 537-538.
Brockelmann, GAL Suppl., I, 637, 654; II, 268.
Seyyid Bey, Usûl-i Fıkıh, İstanbul 1333, s. 53-54, 193.
Ziriklî, el-Aʿlâm, IV, 137.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, V, 242.
