https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulaziz-el-buhari
Daha çok fıkıh usulüne dair yazdığı eserlerle tanınmıştır. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Amcası Fahreddin Muhammed el-Mâymergī ve Hâfızüddin Muhammed el-Buhârî’den fıkıh okudu. Yetiştirdiği talebeler arasında Kıvâmüddin Muhammed el-Kâkî ve Cemâleddin Ömer el-Habbâzî gibi meşhur Hanefî âlimleri bulunmaktadır.
Eserleri. 1. Keşfü’l-esrâr fî şerḥi Uṣûli’l-Pezdevî. Fahrülislâm el-Pezdevî’nin (ö. 482/1089) Hanefî metoduna göre yazdığı fıkıh usulüne dair eserinin şerhidir. Keşfü’l-esrâr, Pezdevî’nin eseri üzerine yapılan şerhlerin en genişi ve en meşhurudur. Abdülazîz el-Buhârî bu eserini yazarken Gazzâlî’nin kelâmcıların metoduna göre kaleme aldığı el-Müstaṣfâ adlı eserinden de faydalanmıştır. Keşfü’l-esrâr, üslûbu açık ve güzel olduğundan daha sonraki âlimler için de önemli bir kaynak olmuştur. Nitekim Teftâzânî fıkıh usulüne dair et-Telvîḥ adlı eserinde bu kitaptan çokça iktibaslarda bulunmuştur. Keşfü’l-esrâr, Kahire’de (1307) ve İstanbul’da (1307-1308) dört cilt halinde yayımlanmıştır.
2. Kitâbü’t-Taḥḳīḳ. Hüsâmeddin el-Ahsîkesî’nin (ö. 644/1246-47) el-Münteḫab, el-Münteḫabü’l-Ḥüsâmî veya el-Muḫtaṣar adlarıyla bilinen fıkıh usulü eseri üzerine yazdığı şerhe müellif bu ismi vermiş olmakla birlikte kaynaklarda ve eserin farklı yazma nüshalarında Şerḥu’l-Münteḫab fi’l-uṣûl, Şerḥu Münteḫabi’l-Ḥüsâmî, Şerḥu (uṣûli/muḫtaṣari)’l-Aḫsîkes̱î gibi adlarla kaydedilmiştir (meselâ bk. Süleymaniye Ktp., Gülnûş Vâlide Sultan, nr. 27, Yûsuf Ağa, nr. 178; Âtıf Efendi Ktp., Âtıf Efendi, nr. 703; Kureşî, el-Cevâhirü’l-muḍıyye, II, 428; Ziriklî, el-Aʿlâm, VII, 28). Müellifin Keşfü’l-esrâr’dan sonra kaleme aldığı bu eser de neşredilmiştir (Leknev 1871, 1876).
Abdülazîz el-Buhârî’nin ayrıca “Kitâbü’n-nikâh”a kadar yazdığı el-Hidâye şerhi; el-Erbaʿûn fi’l-ḥadîs̱; ev, cami ve şehir çevreleriyle ilgili hükümleri ihtiva eden Kitâbü’l-Efniye adlı eserleriyle, ferâize dair Risâle fî taḫrîci mesâʾili ẕevi’l-erḥâm fi’l-ferâʾiż (Hacı Selim Ağa Ktp., nr. 1276/4, 12 varak) adlı bir risâlesi de bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA
Abdülazîz el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr, I, 3-4.
Kureşî, el-Cevâhirü’l-muḍıyye, II, 428.
İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim, s. 35.
Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 112; II, 1395, 1848-1849.
Leknevî, el-Fevâʾidü’l-behiyye, s. 94-95.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 581.
Serkîs, Muʿcem, I, 537-538.
Brockelmann, GAL Suppl., I, 637, 654; II, 268.
Seyyid Bey, Usûl-i Fıkıh, İstanbul 1333, s. 53-54, 193.
Ziriklî, el-Aʿlâm, IV, 137.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, V, 242.
