ABDÜLHÂDÎ (JOHN GUSTAF AGUÉLI)

Stockholm’de doğdu. Asıl adı John Gustaf (İvan) Aguéli’dir. 1889’da resim yapmaya başladı. 1890’da Paris’e gitti. Ressam Emile Bernard’ın atölyesinde çalıştı. Bu sırada Société Théosophique’e girdi. 1892’de Marie Hout adında şair, filozof ve sosyalist bir kadınla dost oldu. Anarşizm mensuplarıyla yakın münasebetlerde bulundu. Polisin aradığı bir anarşizm üyesini evinde barındırdığı için tutuklandı. Hapishanede Arapça, İbrânîce ve Malayca’yı öğrendi. Hapisten çıkınca (1894) Mısır’a gitti. Orada peyzaj resimleri yaptı. 1895’te Paris’e dönerek Doğu dilleri ve medeniyetlerini incelemeye başladı. Ecole des Lanques Orientales’de Arapça ve Hintçe, École Pratique des Hautes Études’de de Sanskritçe öğrendi. İbnü’l-Fârız’ın tasavvufî kasidelerini şerheden hocası Derenbourg vasıtasıyla İslâm’ı ve İslâm tasavvufunu tanıdı. 1897’de müslüman oldu. 1898’de Budizm’e ilgi duymaya başladı. Hindistan’a giderek orada dokuz ay kaldı. 1902’de Revue Blanche adlı dergide makaleler yayımladı. L’Initiation dergisinde “İslâm Hakkında Notlar” başlıklı bir yazı dizisine başladı, fakat tamamlayamadı.

1901’de tanıştığı Enrico Insabato adında genç bir İtalyan doktorla 1902’de Mısır’a gitti. Doğu ve Batı’yı fikren birbirine yakınlaştırmayı düşünen iki arkadaş burada Il Commercio italiano ve Il Convito adlı Arapça-İtalyanca iki gazete çıkardılar. Bu gazetelerden ikincisinde İslâm tasavvufuyla ilgili makale ve tercümeler yayımladı. 1907’de Mısır’da Ezher âlimlerinden Mâlikî fakihi ve Şâzelî şeyhi Abdurrahman İlîş (Ulleyş=عليش) el-Kebîr’e (ö. 1349/1930) intisap ederek Abdülhâdî adını aldı. Şeyhi onu halife (mukaddem) tayin etti. Şeyh Ahmed Şerîf b. Muhammed es-Senûsî başta olmak üzere önemli kimselerle tanıştı. Senûsî ona İtalyanlar’la münasebetini kesmesini tavsiye etti. 1909’da Paris’e döndü. 1910 sonlarında tanıştığı René Guénon’un (Abdülvâhid Yahyâ) idare ettiği La Gnose dergisinde 1910-1912 yılları arasında İslâm tasavvufuyla ilgili tercüme ve makaleleri yayımlandı. 1913-1914 yıllarında tekrar Mısır’a gitti. İngilizler tarafından bilinmeyen sebeplerle Mısır’dan çıkarılınca (1915) İspanya’ya gitti. Orada tablolar yaptı. 1 Ekim 1917’de Barselona yakınlarında tren altında kalarak öldü.

Abdülhâdî 1907 yılından itibaren Avrupa’da İslâm tasavvufu ve İbnü’l-Arabî mütehassısı olarak tanındı. Tasavvufun ve İbnü’l-Arabî ekolünün Batı’da aydınlar seviyesinde tanınmasında önemli rol oynadı. Mutasavvıf-düşünür René Guénon onun vasıtasıyla müslüman oldu. Resimlerinde İvan Aguéli imzasını kullanan ve İsveç’te modern resim sanatının önde gelen isimlerinden biri olarak kabul edilen Abdülhâdî’nin tabloları Stockholm Millî Müzesi ile Gottenbourg Müzesi’nde sergilenmektedir. Hakkında İsveç dilinde iki eser yayımlanmıştır: Axel Gouffin, İvan Aguéli (Stockholm 1940); Torbjörn Säfve, İvan Aguéli en Roman om Fribet (Stockholm 1976).

Eserleri. 1. Le Traité de l’Unité dit d’İbn Arabī, suivi de l’Epitre sur le Prophète, al-Malamatiyah (Paris 1977). Eser, Muhammed b. Fazlullah el-Hindî’nin et-Tuḥfetü’l-mürsele ile’n-Nebî, Abdurrahman es-Sülemî’nin Melâmetiyye ve Evhadüddîn-i Belyânî’nin Risâletü’l-aḥadiyye adlı risâlelerinin tercümelerinden meydana gelmiştir. La Gnose’da yayımlanan (1910-1912) bu risâlelerin son ikisi Le Voile d’Isis dergisinde tekrar neşredilmiştir (1933). Abdülhâdî, Risâletü’l-aḥadiyye’yi İbnü’l-Arabî’nin eseri olarak göstermişse de Michel Chodkiewicz tarafından yapılan yeni tercümesinde Belyânî’ye ait olduğu tesbit edilmiştir.

2. Les Catégories de l’Initiation. İlk olarak La Gnose’da (1911-1912), daha sonra da Études Traditionnelles’de (Ocak 1936) yayımlanan eser, İbnü’l-Arabî’nin Tertîbü’t-taṣavvuf risâlesinin kısmî bir tercümesidir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 205-206 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.