https://islamansiklopedisi.org.tr/ayyasi
1037’de (1628) Fas’ta doğdu. Sicilmâse havzasının Büyük Sahra sınırı bölgesinde yaşayan Ayt Ayyâş (Ayyâşoğulları) adlı bir Berberî kabilesine mensuptur. Önce babasından ve kardeşinden, sonra da Ebû Zeyd İbnü’l-Kādî ve Abdülkādir el-Fâsî gibi memleketinin tanınmış âlimlerinden ilim tahsil etti. Daha sonra Mısır’a giderek orada Ali el-Üchûrî, Şehâbeddin el-Hafâcî, Abdülkādir el-Mahallî’nin derslerine devam etti. Mekke ve Medine’yi üç defa ziyaret etti. er-Riḥletü’l-ʿAyyâşiyye adlı eserini son olarak Medine’de bulunduğu sırada yazdı. Ayrıca burada hadis dersleri verdi. Ebû İshak İbrâhim eş-Şehrezûrî’ye intisap etti. Elli üç yaşında 10 Zilkade 1090’da (13 Aralık 1679) vebadan öldü.
Eserleri. 1. er-Riḥletü’l-ʿAyyâşiyye (I-II, Fas 1306, 1318; Rabat 1977). Asıl adı Mâʾü’l-mevâʾid olan eser Fas ile Mekke arasındaki kervan yolunu, o bölgede yaşayan halkın örf ve âdetlerini, âlim ve sûfîlerini anlatır. Eser ayrıca Muḳteṭafât min Riḥleti’l-ʿAyyâşî adıyla kısaltılarak neşredilmiştir (Riyad 1984).
2. Tenbîhü’l-himemi’l-ʿaliyye ʿale’z-zühd fi’d-dünya’l-fâniyye.
3. el-Ḥükm bi’l-ʿadl ve’l-inṣâfi’d-dâfiʿ.
4. en-Nûrü’l-bâsim fî cümleti min kelâmi Ebî Sâlim. Oğlu Hamza tarafından derlenen şiirleri.
5. İḳtifâʾü’l-es̱er baʿde ẕehâbi ehli’l-es̱er.
6. İtḥâfü’l-aḫillâʾ bi-esânîdi’l-ecillâʾ. Hocalarının ve bazı âlimlerin biyografilerini ihtiva eden son iki kitabın aynı eser olduğu söylenmektedir. Ayrıca bey‘ hakkında daha sonra şerhettiği fıkha dair manzum bir risâlesi de vardır.
BİBLİYOGRAFYA
Ayyâşî, er-Riḥletü’l-ʿAyyâşiyye, Rabat 1977, I-II.
a.mlf., Muḳteṭafât min Riḥleti’l-ʿAyyâşî, Riyad 1404/1984.
Zebîdî, İtḥâfü’l-aṣfiyâʾ, s. 228.
Cebertî, ʿAcâʾibü’l-âs̱âr, I, 115.
Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, I, 314.
Brockelmann, GAL, II, 616; Suppl., II, 711.
Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, I, 168-169; II, 832-835.
Mohammed ben Cheneb, “Ayyâşî”, İA, II, 79-80.
a.mlf. – [Ch. Pellat], “al-ʿAyyās̲h̲ī”, EI2 (İng.), I, 795.
