BELDICEANU, Nicoarǎ

25 Şubat 1920’de Bükreş’te doğdu. 1939’da Spiru Haret Lisesi’ni bitirdikten sonra aynı yılın ekim ayında Bükreş Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne girdi ve 1943’te buradan mezun oldu. Akademik kariyerine 1945’te Balkan Araştırmaları Enstitüsü’nde (Institutul de Studii Balcanice) Victor Papacostea’nın danışmanlığında başladı. Hocasının teşvikiyle Ekim 1946’da İstanbul’a gitti. İstanbul’da Romanya Büyükelçiliği’nde kültür ateşeliği görevini üstlendi. Aynı zamanda Osmanlı Devleti ve Romen toprakları arasındaki ilişkiler alanında çalışmalarını sürdürdü. 1948’de Romanya Devleti elçisini ve yardımcılarını geri çekince bu göreviyle birlikte sürdürdüğü ilmî çalışması da sona erdi. Grubun ayrılması sırasında iltica talebinde bulundu. Bu olay dönemin gazetelerinde hayli geniş yer tuttu. İstanbul’da kaldığı bir yıl boyunca geçinmek için muhtelif işler yaptı. Türkiye’den 28 Ekim 1949’da ayrılarak mülteci statüsüyle Paris’e gitti. F. Babinger’in daveti üzerine Bavyera eyaletinin bursu ile 1953 kışından itibaren Münih’e yerleşti. Burada II. Bayezid’in Moldavya seferi üzerine bir tez hazırladı, tezini 1955’te savundu. Ertesi yıl Babinger’in bir diğer öğrencisi Irène Steinherr ile evlendi ve Paris’e yerleşti. 1963’te Fransız vatandaşlığına geçti. Aynı yıl Sorbonne’da P. Lemerle yönetiminde XV. yüzyıl Osmanlı belgelerine göre Sırbistan, Bosna ve Makedonya’daki madenler üzerine doktora tezi hazırladı. Centre National de la Recherche Scientifique’te (CNRS) çalıştı ve 1979’da birinci derece araştırma bölümü müdürü oldu. 1973’te de Osmanlı kurumları ve ekonomisiyle ilgili hazırladığı araştırmasıyla devlet doktorasını tamamlamıştı. CNRS’deki faaliyetleri yanında kendini eğitime adadı ve École Pratique des Hautes Études’de Tarih ve Filoloji Bilimleri Bölümü’nde Osmanlı tarihinin kaynaklarıyla ilgili dersler verdi. Bu dersleri 1986’da emekli olduktan sonra da gönüllü olarak birkaç yıl sürdürdü. Amerika Birleşik Devletleri Princeton Üniversitesi Institute for Advanced Study’de geçirdiği bir dönem (Eylül 1978 - Nisan 1979) kendisine timar konusundaki kitabını tamamlama imkânı verdi. Son yurt dışı yolculuğunu, 1991 Haziranında Yaş (Iassy) Üniversitesi Tarih Bölümü’nün daveti üzerine doçent olarak gittiği Romanya’ya yaptı. Uzun süren bir hastalığın ardından 19 Aralık 1994’te Grigny’de öldü.

Paris Bibliothèque Nationale’deki araştırmaları esnasında Osmanlı kanunnâmelerini tesbit eden N. Beldiceanu, Ḳānūnnāme-i Sulṭānī ber Mūceb-i ʿÖrf-i ʿOsmānī adını taşıyan, Fâtih ve II. Bayezid dönemine ait kanunnâme mecmuasından altmış belgeyi Fransızca’ya çevirdi. Eserin birinci cildi 1960’ta Paris’te Les actes des premiers sultans başlığıyla yayımlandı, bunu 1964’te madencilikle ilgili belgelere yer verilen ikinci cilt izledi. Burada Bibliothèque Nationale’deki yazmalardan seksen beş, diğer kaynaklardan sekiz olmak üzere doksan üç belge değerlendirilmiş, XV. yüzyıla ait diğer belgeler üçüncü ciltte neşredilmiştir (Recherche sur la ville ottomane au XV^e siècle, Paris 1973). Osmanlı kanunnâmeleri üzerindeki neşir faaliyetine Konya Koyunoğlu Kütüphanesi’nde bulunan Kitâb-ı Kavânîn-i Örfiyye-i Osmâniyye başlıklı genel bir kanunnâme ile devam eden Beldiceanu (Code de lois coutumières de Meḥmed II: Kitāb-i Qavānīn-i ʿÖrfiyye-i ʿOs̱mānī, Wiesbaden 1967), kendi anavatanı ve Ulahlar’ın meskûn olduğu Balkan Slav bölgeleriyle ilgili kaynaklarla da ilgilendi. 1967’deki bir seyahat esnasında Osmanlı arşivine girmesi Akkirman ve Kili’nin durumuyla ilgili yeni bilgiler edinmesine yol açtı. Her yıl tekrarlanan bu arşiv ziyaretleri ufkunu genişletti, Osmanlı Devleti’nin Mora yahut Trabzon gibi bölgelerine dair bulgularıyla ilgilenmesi imkânını sağladı. Osmanlı şehirleri ve timar hakkında yaptığı çalışmalar ise bu alandaki boşluğu dolduracak niteliktedir. Timarla ilgili çalışması (Le timar dans l’état ottoman, Wiesbaden 1980) Türkçe’ye çevrilmiştir (XIV. Yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devletinde Tımar, trc. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara 1985). Beldiceanu’nun yazdığı makalelerin bir bölümü bir araya getirilerek yayımlanmıştır (Le monde ottoman des Balkans [1402-1566] Institutions, société, économie, London 1976).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 181 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.