https://islamansiklopedisi.org.tr/bezzar
Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. “Tohum satıcısı” anlamına gelen Bezzâr lakabını hangi sebeple aldığı bilinmemektedir. Hüdbe b. Hâlid, Abdüla‘lâ b. Hammâd ve Bündâr gibi hocalardan hadis öğrendi. Kendisinden de İbn Kāni‘, Ebü’l-Kāsım et-Taberânî ve Ebü’ş-Şeyh gibi birçok muhaddis hadis rivayet etti. Muhaddisler genellikle hadis tahsil etmek için ilim muhitlerine seyahatler yaparken Bezzâr, bildiği hadisleri daha geniş muhitlere yaymak maksadıyla İsfahan, Bağdat, Mısır, Mekke ve Şam bölgesindeki Remle’ye bizzat kendisi gitti. Rivayet ettiği hadislerde bulunan illetleri de talebelerine söylerdi. Tamamı hadis öğrenim ve öğretimi için harcanan seksen yıllık bir ömürden sonra Remle’de vefat etti.
Hadis tenkitçileri onu sika bir muhaddis olarak kabul etmekle beraber hadis okuturken eline kitap almayıp güçlü hâfızasına güvenip ezbere rivayette bulunduğu için çok yanıldığını söylerler.
Eserleri. 1. el-Müsned. el-Müsnedü’l-kebîr ve el-Baḥrü’z-zeḫḫâr adlarıyla da anılan eser, aşere-i mübeşşerenin müsnedleriyle başlayıp devam etmektedir. Kitabın I. cildi Murad Molla (nr. 572), II ve III. ciltleri Ezher (nr. 604, hadis 924), VI. cildi de Köprülü (nr. 426) kütüphanelerinde bulunmaktadır. Nûreddin el-Heysemî, el-Müsned’in Kütüb-i Sitte’de bulunmayan hadislerini toplamış ve bunları bablara göre tertip ettiği eserine Keşfü’l-estâr ʿan zevâʾidi’l-Bezzâr adını vermiştir. “Kitâbü’l-Îmân” ile başlayıp “Kitâbü’l-ʿİlm”, “Kitâbü’ṭ-Ṭahâre” ile devam eden bu eser “Kitâbü’z-Zühd” ile son bulmaktadır. Keşfü’l-estâr Habîbürrahman el-A‘zamî tarafından dört cilt halinde neşredilmiştir (Beyrut 1399-1405/1979-85). Her ne kadar Heysemî’nin bu eseri muhtelif kaynaklarda (meselâ bk. Kettânî, s. 171; Tecrid Tercemesi, I, 223) el-Baḥrü’z-zeḫḫâr fî zevâʾidi Müsnedi’l-Bezzâr adıyla verilmekte ise de Keşfü’l-estâr mukaddimesinde (s. 5) bizzat Heysemî’nin belirttiği üzere el-Baḥrü’z-zeḫḫâr, Bezzâr’ın eserinin adıdır. Kettânî’nin el-Müsned’e el-Baḥrü’z-zâḫir denildiğine dair ifadesi de bir zühul eseri olmalıdır (er-Risâletü’l-müsteṭrafe, s. 68). Ayrıca İbn Hacer el-Askalânî, el-Müsned’in Kütüb-i Sitte ile Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’inde bulunmayan hadislerini bir araya getirmiş ve eserine Zevâʾidü Müsnedi’l-Bezzâr adını vermiştir (Âsafiye Ktp., nr. 1/632, hadis 549).
2. Kitâbü’ṣ-Ṣalât ʿale’n-nebî. Yegâne nüshası Bursa Hüseyin Çelebi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. 1181/1).
BİBLİYOGRAFYA
Hatîb, Târîḫu Baġdâd, IV, 334-335.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XIII, 554-557.
a.mlf., Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, II, 653-654.
a.mlf., Mîzânü’l-iʿtidâl, I, 124-125.
Heysemî, Keşfü’l-estâr (nşr. Habîbürrahman el-A‘zamî), Beyrut 1399-1405/1979-85, I, 5.
İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, I, 237-239.
Tecrid Tercemesi, I, 223-224.
İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, II, 209.
Dihlevî, Bustânü’l-muhaddisîn, s. 75-76.
Weisweiler, s. 61-62 (nr. 41).
Kettânî, er-Risâletü’l-müsteṭrafe, s. 68, 171.
Sezgin, GAS, I, 162.
Ramazan Şeşen v.dğr., Fihrisü maḫṭûṭâti Mektebeti Köprülü, İstanbul 1406/1986, I, 219.
