https://islamansiklopedisi.org.tr/burzuli
Kayrevan’a bağlı Burzüle’ye veya Benî Birzâle kabilesine nisbetle Burzülî diye tanınır. 740’ta (1339) Kayrevan’da doğdu, daha sonra Tunus’a yerleşti. Ebû Abdullah İbn Merzûk el-Hatîb, Ebü’l-Hasan el-Batrûnî, Ahmed b. Muhammed el-Belensî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed eş-Şebîbî, Ahmed b. Haydara et-Tevzerî, Ebü’l-Abbas el-Mümnânî, Burhâneddin eş-Şâmî, İbnü’l-Hâce el-Belensî gibi tanınmış âlimlerden ders aldı. Kırk yıl kadar İbn Arafe ile beraber bulundu; ondan tefsir, hadis, fıkıh, kıraat, tasavvuf, nahiv, mantık ve matematik konularında birçok kitap okuyup icâzet aldı. 1438 yılında hac yolculuğu sırasında Kahire’ye uğradı. Bir müddet orada ikamet edip ders okudu ve ders verdi. Tunus’a dönünce Zeytûne Camii imamı oldu. Bu arada ders okutmaya da başladı. Sadece Tunus’ta değil bütün Mağrib bölgesinde fetva için ona başvurulurdu. Ebü’l-Kāsım İbn Nâcî, Ebû Zeyd es-Seâlibî ve Ebü’l-Abbas Hulûlû önde gelen talebeleridir. Kahire’deki ikameti sırasında da İbn Hacer el-Askalânî ve Ahmed b. Yûnus’a icâzet vermiştir.
100 yıldan fazla bir ömür sürmüş olan Burzülî Tunus’ta vefat etmiştir. Vefat tarihi bazı kaynaklarda 841 (1437), 842 (1438), 843 (1439) olarak da zikredilmektedir.
Eserleri. 1. Câmiʿu mesâʾili’l-aḥkâm fîmâ nezele bi’l-müftîn ve’l-ḥükkâm. Dîvânü’l-Burzülî diye de bilinen eser iki cilt olup Mâlikî mezhebine göre çeşitli konularda verilen birçok fetvayı, fetva verenin ismini de zikrederek nakleder. Zaman zaman devrin içtimaî ve iktisadî hayatı ile tarihî olaylar hakkında da bilgi verir. Bu özelliğiyle X-XIV. yüzyıl Kuzey Afrika’sı hakkında önemli bir yere sahip olan eser, Venşerîsî’nin (ö. 914/1508) meşhur el-Miʿyârü’l-Muʿrib adlı kitabının da temel kaynakları arasındadır. Eserin Tunus Millî Kütüphanesi’nde dört yazma nüshası vardır (Mahfûz, I, 116; ayrıca bk. Brockelmann, GAL, II, 319; Suppl., II, 347).
2. el-Ḥâvî fi’l-fetâvâ. Nevâzilü’l-Burzülî olarak tanınan eser iki cilt olup yazma bir nüshası Tunus Millî Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. 4851). Ebü’l-Abbas Hulûlû ve Bû Saîdî tarafından da ihtisar edilen eserin vakıfla ilgili bir bölümü Belkāsım Tabâbî tarafından neşredilmiştir (Tunus 1987).
BİBLİYOGRAFYA
Sehâvî, eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ, XI, 133, 189.
Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc, Beyrut, ts. (Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye), s. 225-226.
el-Ḥulelü’s-sündüsiyye, I, 685.
Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 245.
Brockelmann, GAL, II, 319; Suppl., II, 347.
Ziriklî, el-Aʿlâm, VI, 6.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VIII, 94.
Muhammed b. Hasan el-Hacvî, el-Fikrü’s-sâmî, Medine 1396-97/1976-77, II, 256-257.
Abdülvehhâb b. Mansûr, Aʿlâmü’l-Maġribi’l-ʿArabî, Rabat 1399/1979, II, 131-132.
Mahfûz, Terâcimü’l-müʾellifîn, I, 115-117.
H. R. Idris, “al-Burzulī”, EI2 (İng.), I, 1341.
