https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-davud-suleyman-b-necah
413’te (1022) Kurtuba’da doğdu. Kehhâle ve Ahmed Atıyyetullah, babasını Endülüs Emîri Hişâm b. Hakem el-Müeyyed-Billâh’ın âzatlısı olarak göstermişlerse de eski kaynaklara göre adı geçen emîrin mevlâsı olan babası değil kendisidir. Dâniye (Denia) ve Belensiye’de (Valencia) yaşadığı bilinen Ebû Dâvûd’un hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur.
Kıraat ilmini Ebû Amr ed-Dânî’den tahsil etti. Onun en önde gelen talebesi oldu ve eserlerini rivayet etti. Ayrıca İbn Abdülber en-Nemerî, İbnü’d-Delâî, Ebû Abdullah İbn Sa‘dûn el-Karavî, Ebü’l-Velîd el-Bâcî ve Ebû Şâkir el-Hatîb gibi hocalardan faydalanarak kendisini tefsir, hadis ve fıkıh ilimlerinde de yetiştirdi. Yazısı güzel olduğu için Ṣaḥîḥ-i Buḫârî’yi on, Ṣaḥîḥ-i Müslim’i de altı cilt halinde yazdı ve bu eserleri hocaları Ebü’l-Velîd el-Bâcî ile Ebü’l-Abbas el-Uzrî’ye defalarca okudu. Kendisinden kıraat ilminde faydalanan pek çok talebe arasında Ebû Abdullah İbn Saîd ed-Dânî, Ebû Ali es-Sadefî, Ahmed b. Sahnûn el-Mürsî, Ebû Dâvûd Süleyman b. Yahyâ el-Kurtubî ve Feth b. Halef el-Belensî sayılabilir.
İbn Beşküvâl’in sika olarak değerlendirdiği ve şahsî hayatı bakımından fazilet ve dindarlığına işaret ettiği Ebû Dâvûd, 16 Ramazan 496’da (23 Haziran 1103) Belensiye’de vefat etti.
Eserleri. Yirmi altı telif eseri bulunduğu bildirilen Ebû Dâvûd’un bu eserlerinden kaynaklarda zikredilenler şunlardır:
1. et-Tenzîl fî hicâʾi’l-meṣâḥif. Müellifin et-Tebyîn li-hicâʾi’t-tenzîl adlı eserinin muhtasarı olup bilinen iki yazma nüshasından biri Şam’da (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 5964, vr. 1-152, 184-316), diğeri Fas’ta, (Karaviyyîn Ktp., nr. 226/1, 81 varak) bulunmaktadır. Teʾlîfün fî resmi’l-hicâʾi’l-vâḳıʿ fi’l-Ḳurʾân adıyla Fas’ta aynı kütüphanede kayıtlı bulunan (nr. 830/1, 40 varak) ve Ebû Dâvûd’a ait olduğu bildirilen eserin adı geçen kitabın başka bir nüshası olması muhtemeldir.
2. Teʾlîfün fî uṣûli’ż-żabṭ ve keyfiyyetihî ʿalâ ciheti’l-iḫtiṣâr. Yazma bir nüshası Fas’tadır (Karaviyyîn Ktp., nr. 830/2, 2 varak).
3. el-Beyânü’l-câmiʿ li-ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Kur’an ilimlerine dair 300 cüz hacminde bir eserdir.
4. et-Tebyîn li-hicâʾi’t-tenzîl. Mushafların resm-i hattına dair altı ciltlik bir eserdir.
5. el-İʿtimâd fî uṣûli’l-ḳırâʾe ve’d-diyâne (fî uṣûli’l-Ḳurʾân ve’d-dîn). Hocası Ebû Amr ed-Dânî’nin incelemesinden geçtiği anlaşılan bu manzum eser 18.440 beyit ihtiva etmektedir.
6. eṣ-Ṣalâtü’l-vüsṭâ. Bakara sûresinin 238. âyetinin tefsiri mahiyetinde bir ciltlik bir eserdir. Kaynaklarda adları geçen son dört eserin günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmemektedir.
BİBLİYOGRAFYA
İbn Hayr, Fehrese, s. 428.
İbn Beşküvâl, eṣ-Ṣıla, s. 203-204.
Dabbî, Buġyetü’l-mültemis, s. 303-304.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XIX, 168-170.
a.mlf., Maʿrifetü’l-ḳurrâʾ, I, 450-451.
İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, I, 316-317.
Dâvûdî, Ṭabaḳātü’l-müfessirîn, I, 207-208.
Brockelmann, GAL Suppl., II, 349.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, IV, 278.
İzzet Hasan, Fihrisü maḫṭûṭâti Dâri’l-kütübi’ẓ-Ẓâhiriyye: ʿUlûmü’l-Ḳurʾân, Dımaşk 1381/1962, s. 351.
el-Ḳāmûsü’l-İslâmî, II, 340.
Nüveyhiz, Muʿcemü’l-müfessirîn, I, 217.
el-Fihrisü’ş-şâmil: ʿUlûmü’l-Ḳurʾân, maḫṭûṭâtü’t-tecvîd (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1406/1986, I, 54; a.e.: Resmü’l-meṣâḥif (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1406/1986, s. 16.
