HAARMANN, Ulrich

22 Eylül 1942’de Stuttgart’ta doğdu. Eberhard-Ludwigs-Gymnasium’dan mezun olduktan sonra Freiburg Üniversitesi’nde Arap dili ve edebiyatı okudu. Ardından Fulbright bursu ile Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti ve Princeton Üniversitesi’nin Oriental Studies bölümüne kaydoldu. Burada Rudolf Mach’ın yanında hazırladığı, İbn Bâbeşâz’ın nahve dair risâlesi üzerine bitirme teziyle 15 Haziran 1965’te Bachelor of Arts derecesini aldı. Aynı yıl Freiburg Üniversitesi’ne döndü ve hocası Hans Robert Roemer’in danışmanlığında 1969’da üniversitenin Orientalische Seminar bölümünde Quellenstudien zur frühen Mamlukenzeit başlıklı doktora tezini tamamladı. Daha sonra Kahire’ye gitti ve buradaki Alman Arkeoloji Enstitüsü’nde araştırmacı sıfatıyla çalıştı (Ağustos 1969 - Mayıs 1971).

1972’de tekrar üniversitesine döndü; İbnü’d-Devâdârî’nin Kenzü’d-dürer ve câmiʿu’l-ġurer adlı eserinin VIII. cildini Die Chronik des Ibn ad-Dawādārī başlığıyla neşre hazırlayarak doçent unvanını aldı. Aynı üniversitede 1974-1976 arasında doçent, 1976-1978 arasında eylemsiz profesör ve 1979-1992 arasında kadrolu profesör olarak çalıştı. Bu süre içinde uluslararası pek çok toplantıya katıldı. Princeton, University of California in Los Angeles, McGill (Montreal-Kanada), Basel, Kahire Amerikan Üniversitesi ve Kahire Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi ve Philadelphia’daki Annenberg Institute for Judaic and Near Eastern Studies’te misafir araştırmacı olarak bulundu. 1978-1980 yıllarında Deutsche Morgenländische Gesellschaft’ın Beyrut’taki şubesi Orient-Institut’un müdürlüğünü yaptı. Zor şartlar altında yürüttüğü bu görevi dolayısıyla Lübnan devlet başkanı tarafından 15 Kasım 1980’de eğitim ve bilim altın nişanıyla ödüllendirildi. 1992’de Almanya’nın kuzeyindeki Kiel şehrine giderek Christian-Albrechts Üniversitesi’nin Orientalische Philologie bölümünde altı yıl öğretim üyeliği yaptı. 1998’de aldığı bir teklifle Berlin Freie Universitaet’in Islamwissenschaft bölümüne geçti, aynı zamanda Zentrum Moderner Orient’in müdürlüğünü üstlendi. Ancak yakalandığı lösemi yüzünden 4 Haziran 1999’da görevinin başında iken öldü.

Ulrich Haarmann, ilmî çalışmalarının yanı sıra Almanya cumhurbaşkanının himayesindeki Studienstiftung des Deutschen Volkes adlı vakıfta danışmanlık, Alman Şarkiyat Enstitüsü’nde danışma kurulu üyeliği, Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisi üyeliği görevlerini yürüttü. Stephan Conermann ve Anja Pistor-Hatam, Haarmann’a armağan olarak bir eser yayımlamıştır (Die Mamluken: Studien zu ihrer Geschichte und Kultur: zum Gedenken an Ulrich Haarmann [1942-1999], [Hamburg 2003]). Bonn Üniversitesi Annemarie Schimmel Kolleg’de 30 Ocak 2012’den itibaren “Ulrich Haarmann Memorial Lectures” başlığıyla seri konferanslar verilmektedir. On beşinci seminer 16 Aralık 2013’te düzenlenmiştir (konuşmacılar ve konuları için bk. http://www.mamluk.uni-bonn.de/mamluk-events/archive/ulrich-haarmann-memori-lectures, erişim: 26.12.2013).

Eserleri. 1. Quellenstudien zur frühen Mamlukenzeit. Müellifin doktora tezi olup Memlük dönemi tarihçilerinden Muhammed b. İbrâhim el-Cezerî’nin Ḥavâdis̱ü’z-zamân adlı eserinde Memlükler döneminin 686-687 (1287-1288) yıllarına ait olayları ihtiva eden kısmının neşridir (Freiburg 1969, 1970).

2. Kenzü’d-dürer ve câmiʿu’l-ġurer: ed-Dürretü’z-zekiyye fî aḫbâri’d-devleti’t-Türkiyye / Die Chronik des Ibn ad-Dawâdârî. Achter Teil: Der Bericht über die frühen Mamluken. Quellen zur Geschichte des Islamischen Ägyptens. Haarmann’ın doçentlik tezi olan eser İbnü’d-Devâdârî’ye ait tarihin sekizinci cüzünün neşridir (Freiburg-Kahire 1391/1971).

3. Envâru ʿuluvvi’l-ecrâm fi’l-keşf ʿan esrâri’l-ehrâm / Das Pyramidenbuch des Abū Gaʿfar al-Idrīsī (st. 649/1251). Ebû Ca‘fer el-İdrîsî’nin, kendisine Mısır piramitleri tarihçisi unvanını kazandıran eserinin Princeton nüshasının esas alınıp diğer beş nüsha ile karşılaştırılmak suretiyle yapılan tenkitli neşridir (Beyrut 1991).

4. Briefe aus der Wüste: die private Korrespondenz der in Ǧadāmis ansässigen Yūša‘-Familie. Haarmann’ın ölümünden sonra terekesine istinaden Stephan Conermann tarafından yayımlanmıştır (Hamburg 2008).

5. Düvelü’l-İslâmi’ş-şerîfeti’l-behiyye ve ẕikru mâ ẓahera lî min ḥikemi’llâhi’l-ḫafiyye fî celbi ṭâʾifeti’l-Etrâk ile’d-diyâri’l-Mıṣriyye. Ebû Hâmid Muhibbuddin Muhammed b. Halîl el-Makdisî’nin eserinin neşridir (Beyrut 1997; Subhî Lebîb ile birlikte, tıpkıbasım Berlin 2009).

Haarmann’ın bazı makaleleri de şunlardır: “Altun Hân und Cingiz Hân bei den ägyptischen Mamluken” (Isl., LI [1974], s. 1-36); “Die islamische Moderne bei den deutschen Orientalisten” (Zeitschrift für Kulturaustausch, XXIV/2 [1974], s. 5-18); “Staat und Religion in Transoxanien im frühen 16. Jahrhundert” (ZDMG, CXXIV/2 [1974], s. 332-369); “Evliyā Čelebis Bericht über die Altertümer von Gize” (Turcica, VIII/1 [1976], s. 157-230); “Das islamische und christliche Ägypten” (Ländermonographie Ägypten, ed. Heinz Schamp, Tübingen 1977, s. 119-169); “Islamic Duties in History” (MW, LXVIII [1978], s. 1-24); “Der Schatz im Haupte des Götzen” (Die Islamische Welt Zwischen Mittelalter und Neuzeit: Festschrift für Hans Robert Roemer zum 65. Geburtstag, ed. U. Haarmann – P. Bachmann, Beirut, Wiesbaden 1979, s. 198-229); “Der arabische Osten im späten Mittelalter 1250-1517” (Geschichte der arabischen Welt, ed. Ulrich Haarmann, München 1987, s. 217-263, 606-612, 640-647); “Arabic in Speech, Turkish in Lineage: Mamluks and Their Sons in the Intellectual Life of Fourteenth-Century Egypt and Syria” (JSS, XXXIII/1 [1988], s. 81-114); “Ideology and History, Identity and Alterity: The Arab Image of the Turk from the ‘Abbasids to Modern Egypt” (IJMES, XX/2 [1988], s. 175-196); “Das pharaonische Ägypten bei islamischen Autoren des Mittelalters” (Zum Bild Ägyptens im Mittelalter und in der Renaissance, ed. Erik Hornung, Freiburg-Göttingen 1990, s. 29-58); “Glaubensvolk und Nation im islamischen und lateinischen Mittelalter” (Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, Berichte und Abhandlungen, II [1996], s. 161-199); “The Dead Ostrich: Life and Trade in Ghadames (Libya) in the Nineteenth Century” (WI, XXXVIII [1998], s. 9-94); “Joseph’s Law: The Careers and Activities of Mamluk Descendants before the Ottoman Conquest of Egypt” (The Mamluks in Egyptian Politics and Society, ed. Thomas Philipp-Ulrich Haarmann, Cambridge 1998, s. 55-84); “Der arabische Osten im späten Mittelalter 1250-1517” (Geschichte der arabischen Welt [ed. Ulrich Haarmann], München 1994, s. 217-263). Haarmann, Bibliotheca Islamica (Leiden) serisinde pek çok çalışmanın neşrine katkıda bulunmuş, Islamic History and Civilization serisinin editörlüğünü yapmış, ayrıca The Encyclopaedia of Islam’ın ikinci edisyonunda ve Lexikon des Mittelalters gibi ansiklopedilerde maddeleri ve çeşitli gazetelerde makaleleri yayımlanmıştır (çalışmalarının bir listesi için bk. Stephan Conermann, “Ulrich Haarmann, 1942-1999”, Mamlūk Studies Review, IV [2000], s. 1-25).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 497-498 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.