HOCİÇ, Şâban

Tuzla’nın (Bosna-Hersek) Lukavac ilçesinin Bokaviçi köyünde doğdu. Sıbyan mektebinde hocalık yapan babası Bekir Efendi’nin yanında iki yıl eğitim gördükten sonra 1911’de girdiği Tuzla’daki rüşdiyeyi I. Dünya Savaşı’nın yol açtığı güçlükler sebebiyle ancak 1916’da tamamlayabildi. Saraybosna’da medreseden (1920) ve Kadılık Yüksek Okulu’ndan mezun olmasının (1925) ardından Kahire’ye giderek Ezher Üniversitesi’nde öğrenimine devam etti. 1929’da âlimiyye derecesiyle buradan mezun oldu. Tuzla’ya dönünce bir süre Behram Bey Medresesi’nde ikinci müderris olarak görev yaptı. Eylül 1930’da tayin edildiği Üsküp’te müderrislik görevini sürdürürken bölgede salgın olan malarya hastalığına yakalanması üzerine memleketine naklini istedi. Eylül 1934’te geldiği Bihaç’ta lise ve medresede ders verdi. 1936-1945 yıllarında Saraybosna’da Kadılık Yüksek Okulu’nda ve kız lisesinde hocalık yaptı. Saraybosna’daki yüksek okulda ahlâk, mantık, psikoloji, Arapça ve din eğitimi metodolojisi dersleri verdi. Ağustos 1945’te lise biyoloji ve matematik hocası olarak Tuzla’ya tayin edildi. 1953’te Tuzla Müzesi’nde Türkçe ve Arapça uzmanı, ertesi yıl Tuzla Arşivi yabancı diller (Türkçe, Arapça, Almanca) bölümünde şef olarak görevlendirildi. 1965’te emekli olduktan sonra da ilmî faaliyetlerini sürdüren Hociç 21 Eylül 1980’de Tuzla’da vefat etti.

Eserleri. Eğitim alanında yaptığı çalışmalarla tanınan Hociç’in başlıca eserleri şunlardır:

1. Istorija Islama (Sarajevo 1935; 2 ve 3. baskısı Povijest Islama adıyla: Sarajevo 1942, 1944). Yugoslavya devlet liselerinin üçüncü sınıflarında din dersi kitabı olarak okutulmuştur.

2. Kurʾân je najveća Muhammedova a.s. muʿdžiza (Tuzla 1972). Müellife bu eseri dolayısıyla Şubat 1938’de Belgrad Üniversitesi Felsefe Fakültesi’nce eğitim uzmanı vasfı ve profesörlük unvanı verilmiştir.

3. Istorija Islamske Kulture (Tuzla 1973).

4. Ahlâk (Sarajevo 1940). Hociç’in Glasnik VIS dergisinde yayımlanan makalelerini ihtiva eder.

5. Dva najznačajnija putopisca Azije: Marko Polo i Ibni Betuta (Sarajevo 1956). Glasnik dergisinde yayımlanan Marko Polo ve İbn Battûta’ya dair çalışmanın ayrı basımıdır.

6. Poziv Hadži Muje Mehovića upućen bosanskim muslimanima i hrišćanima (Hacı Muyo Mehoviç’in Bosnalı müslüman ve hıristiyanlara mesajı; Sarajevo 1961). Glasnik Arhiva Društva Arhivskih Radnika SR Bosne i Hercegovine dergisinde yayımlanan makalenin ayrı basımıdır.

Yazılarını genellikle Gajret, Novi Behar, el-Hidaje, Front Slobode, Preporod, Glasnik VIS gibi dergilerde yayımlayan Hociç’in Tuzla Müzesi’nin yayımladığı Članci i građa za kulturnu istoriju istočne Bosne adlı dört kitaplık dizide “Stari Turski Dokumenti iz Tuzle i Okoline” (Tuzla ve civarı hakkında eski Türk belgeleri), “Migracije muslimanskog stanovništva iz Srbije u sjeveroistočnu Bosnu između 1788-1862” (1788-1862 yılları arasında Sırbistan’dan Bosna’nın kuzeydoğusuna olan müslüman göçleri), “Vakufnama Tuzlanske dobrotvorke (vâkife) Tahirehanume Tuzlić” (Tuzlalı Tâhire Hanım Tuzliç’in vakıfnâmesi), “Ućešće Bosne i Hercegovine na međunarodnoj izložbi u Filadelfiji 1876” (Bosna-Hersek’in 1876 Milletlerarası Filadelfiya Fuarı’na katılması) adlı yazıları bulunmaktadır (makaleleri için bk. Hadžić, Glasnik VIS, XLIII/6 [1980], s. 473-476; a.mlf., Takvim, s. 201-202).

Hociç’in Arap edebiyatı tarihiyle ilgili Istorija Arapske Književnosti ve Dante’nin İlâhî Komedya’sı ile Ebü’l-Alâ el-Maarrî’nin Risâletü’l-ġufrân adlı eserinin karşılaştırıldığı Kratka uporedba Danteovog djela “Božestvena Komedija” sa sličnim a dva i po stolječa starijim arapskim djelom “Risâletü’l-ġufrân” od Ebu’l-Alau’l-Mearrija adlı iki eseri henüz yayımlanmamıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 210-211 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.