HOLT, Peter Malcolm

28 Kasım 1918’de Lancashire’de doğdu. Rahip olan babasını dokuz yaşında kaybettikten sonra ailesiyle Buckinghamshare’in bir köyüne Ickford’a taşındı. Orta öğreniminin ardından Oxford University College’ın Tarih Bölümü’ne girdi. Mezun olduktan sonra 1941’de İngiliz sömürgesi Sudan’da ortaöğretim kurumlarında öğretmen olarak çalışmaya başladı. Sudan’da yaşadığı yıllarda Arapça’sını geliştirdi. 1954 yılında Sudan devlet arşivlerine tayin edildi; böylece Mehdîlik hareketiyle ilgili belgeleri inceleme fırsatı buldu. Sudan’ın bağımsızlığını kazanmasından bir yıl önce 1955’te İngiltere’ye dönerek Londra Üniversitesi School of Oriental and African Studies’te öğretim üyesi oldu. Sudan’da bulduğu belgelere dayanarak hazırladığı The Mahdist State in the Sudan adlı teziyle (Oxford 1958) doktor unvanı aldı. Bu eseri Cemîl Ubeyd, el-Mehdiyye fi’s-Sûdân adıyla Arapça’ya çevirdi (Kahire 1978). 1964’te profesörlüğe yükseldi. 1975’te School of Oriental and African Studies’te Bernard Lewis’den boşalan Ortadoğu Tarihi bölüm başkanlığına getirildi. 1982’de bu görevinden emekliye ayrıldı. 2 Kasım 2006’da Oxford’da öldü. Çok verimli bir ilmî hayat geçiren Holt, School of Oriental and African Studies’te Ortadoğu çalışmalarının altın çağı sayılan 1960-1980’li yıllarda Bernard Lewis, Ann K. S. Lambton ve Clifford Edmund Bosworth gibi bilim adamlarıyla beraber çeşitli yerlerden ve özellikle Ortadoğu’dan İngiltere’ye lisans sonrası çalışma yapmak için gelen pek çok öğrenci yetiştirdi.

Holt, ilim hayatının ilk yıllarında Sudan’da oluşturduğu alt yapının da katkısıyla çalışmalarını daha ziyade Sudan ve Mısır üzerine yönlendirmişti. Mehdîlik hakkındaki çalışmasının devamı olarak A Modern History of the Sudan: From the Funj Sultanate to the Present Day (London 1961), Sudan tarihi açısından en önemli eserlerden olan A History of the Sudan: From the Coming of Islam to the Present Day (London 1961, M. W. Daly ile birlikte), Egypt and the Fertile Crescent: 1516-1922 (Ithaca 1966, 1975, 1980; Kahire 1970) adlı eserlerini yazmıştır. Alanında ilk olma özelliği taşıyan bu çalışmalar elli yıl geçmesine rağmen hâlâ değerini korumaktadır. İlmî hayatının ikinci evresinde Holt daha çok Haçlılar ve Memlükler’le ilgili eserler yazmıştır. Bu dönemde telif ettiği The Age of the Crusades, The Near East from the Eleventh Century to 1517 adlı kitap (London 1985) Barbara Czarska tarafından Lehçe’ye (Warszawa 1993), Özden Arıkan tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir (Haçlılar Çağı: 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu, İstanbul 1999). Ayrıca Ebü’l-Fidâ’nın el-Muḫtaṣar fî aḫbâri’l-beşer adlı tarihinin müellifin otobiyografisini içeren kısmının tercümesi olan The Memoirs of a Syrian Prince, Abū al-Fidā Sulṭān of Ḥamāh (672-732/1273-1331) (Wiesbaden 1983) ve ilk dönem Memlük sultanları ile Avrupalı devletler arasında yapılan anlaşmaların neşir, tercüme ve tahlilinden oluşan Early Mamluk Diplomacy (1260-1290), Treaties of Baybars and Qalawun with Christian Rulers (Leiden 1995) önemli çalışmalarındandır. Holt hayatının son döneminde ilgisini tekrar Sudan üzerine yoğunlaştırmış ve The Sudan of the Three Niles: The Funj Chronicle 910-1288 A.H./1504-1871 adlı eserini yayımlamıştır (Boston 1999). İslâm tarihçiliği alanında yapılan ilk çalışmalardan biri olan Historians of the Middle East (London 1962, B. Lewis ile birlikte). Osmanlı fethinden Birleşik Arap Cumhuriyeti’ne kadar Mısır tarihine dair araştırmaları içeren Political and Social Change in Modern Egypt (London 1968) ve Türkçe’ye İslâm Tarihi Kültür ve Medeniyeti adıyla çevrilen (I-IV, İstanbul 1988-1989) The Cambridge History of Islam adlı müracaat kitabının (Cambridge 1970, Bernard Lewis ve A. K. S. Lambton ile birlikte) editörlüğünü de yapmıştır.

Almanca ve Fransızca’dan çevirdiği eserlerle de İslâm tarihi çalışmalarına katkıda bulunan Holt, Peter Thorau’nun, Memlük Sultanı I. Baybars’ın biyografisiyle ilgili en iyi çalışma kabul edilen Sultan Baibars I. von Ägypten: Ein Beitrag zur Geschichte des Vorderen Orients im 13. Jahrhundert adlı eserini (Wiesbaden 1987) The Lion of Egypt: Sultan Baybars I and the Near East in the Thirteenth Century (London-New York 1992) ve Claude Cahen’in la Turquie pré-ottomane’ını The Formation of Turkey: The Seljukid Sultanate of Rum: Eleventh to Fourteenth Century (London 2001) adıyla İngilizce’ye çevirmiştir. Michael Köhler’in Allianzen und Verträge zwischen fränkischen und islamischen Herrschern im Vorderen Orient (Berlin 1991) adlı eseri Holt tarafından İngilizce’ye çevrilmiş ve ölümünden sonra yayımlanmıştır. Alliances and Treaties between Frankish and Muslim Rulers in the Middle Earst (Leiden 2013). Onun Haçlı tarihçisi Jonathan Riley-Smith ile Ortadoğu’da Haçlılar üzerine ortaklaşa düzenlediği seminerler Eastern Mediterranean Lands in the Period of the Crusades ismiyle neşredilmiştir (Warminster 1977).

Holt’un English Historical Review, Bulletin of the School of Oriental and African Studies (BSOAS), Der Islam, Journal of Semitic Studies, Journal of the Royal Asiatic Society, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, al-Masāq gibi dergilerde pek çok makalesi yayımlanmış, makalelerinden bir kısmı Studies in the History of the Near East adıyla derlenmiş (London 1973), “The Structure of Government in the Mamluk State” adlı makalesi Türkçe’ye çevrilmiştir (trc. Samira Kortantamer, “Memlük Sultanlığında Devlet Yapısı”, TTK Belleten, LII/202 [1988], s. 227-246). Müellif The Encyclopaedia of Islam’ın ikinci neşri için bilhassa Memlükler’e dair pek çok madde telif etmiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 561-562 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.