https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-abdulhak-el-vasiti
667 (1269) veya 669’da (1271) Dımaşk’ta doğdu. Babasının anne tarafından dedesi Ziyâeddin Abdülhak b. Halef el-Hanbelî el-Vâsıtî’ye nisbetle İbn Abdülhak el-Vâsıtî diye meşhur olmakla birlikte Humus’un batısındaki Hısnülekrâd’da babasının kadılık yapması sebebiyle İbn Kādı’l-Hısn olarak da anılmaktadır. Babasından kıraat, Zahîrüddin er-Rûmî ve Şerefeddin el-Fezârî’den fıkıh, Mecdüddin et-Tûnisî ve İbn Abdülkavî’den Arap dili ve edebiyatı, Safiyyüddin el-Hindî’den usul, dedesi Şehâbeddin Ahmed b. Ali, amcası Ebü’l-Fidâ Necmeddin İsmâil b. Ahmed, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed el-Makdisî el-Hanbelî, Fahreddin İbnü’l-Buhârî, İsmâil b. Abdurrahman el-Ferrâ ve İbnü’l-Kavvâs başta olmak üzere bazı âlimlerden hadis okudu. Ayrıca Şemseddin İbnü’l-Harîrî, İbn Dakīkul‘îd ve Ebü’l-Abbas Ahmed b. İbrâhim es-Serûcî gibi devrin önemli âlimleri de hocaları arasında yer alır.
Zaman zaman kadı nâibliği yapan İbn Abdülhak, Memlük Hükümdarı el-Melikü’n-Nâsır Muhammed b. Kalavun’un isteği üzerine 728 yılı Cemâziyelâhirinde (Nisan 1328) Kahire’ye gitti ve Şemseddin el-Harîrî’nin vefatı ile boşalan Mısır Hanefî kādılkudâtlığı görevine tayin edildi. Kahire’de kaldığı süre içinde ayrıca Sâlihiyye, Zâhiriyye, Nâsıriyye ve Özkeşiyye medreseleriyle Ahmed b. Tolun ve Hâkim camilerinde Hanefî müderrisliği yaptı. On yıl süreyle yürüttüğü kadılık görevinden Cemâziyelâhir 738’de (Ocak 1338) azledilince Dımaşk’a döndü, Azrâviyye ve Hâtûniyye medreselerinde ders verdi. 28 Zilhicce 744 (12 Mayıs 1344) tarihinde vefat etti ve Kāsiyûn’daki Şeyh Ebû Ömer Kabristanı’na defnedildi.
Döneminde Hanefî mezhebinin önde gelen âlimlerinden biri olan İbn Abdülhakk’ın kaynaklarda adı geçen eserleri şunlardır: Nevâzilü’l-veḳāyiʿ, el-Münteḳā fî fürûʿi’l-mesâʾil, Muḫtaṣarü’s-Süneni’l-kebîr li’l-Beyhaḳī, Şerḥu’l-Hidâye (Fıkhî meselelerle ilgili hadisleri, sahâbe ve tâbiîn görüşlerini de kaydetmiş olduğu bu eseri tamamlayamamıştır), Muḫtaṣarü’t-Taḥḳīḳ li’bni’l-Cevzî, Muḫtaṣarü’n-Nâsiḫ ve’l-mensûḫ li’bn Şâhîn, İcâretü’l-iḳṭâʿ, İcâretü’l-evḳāf ziyâdeten ʿale’l-müdde, Mesʾeletü (Risâle fî) ḳatli’l-müslim bi’l-kâfir.
BİBLİYOGRAFYA
İbn Kesîr, el-Bidâye, XIV, 212.
İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, I, 46-47.
İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim, s. 5.
Kureşî, el-Cevâhirü’l-muḍıyye, I, 93-94.
İbn Râfi‘, el-Vefeyât (nşr. Sâlih Mehdî Abbas – Beşşâr Avvâd Ma‘rûf), Beyrut 1402/1982, I, 478-479.
İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, Kahire 1929, IX, 104.
a.mlf., el-Menhelü’ṣ-ṣâfî, I, 127-129.
a.mlf., ed-Delîlü’ş-Şâfî (nşr. Fehîm M. Şeltût), Kahire, ts. (Mektebetü’l-Hancî), I, 23.
Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 10; II, 1007, 1852, 1920, 1981, 2037.
Temîmî, eṭ-Ṭabaḳātü’s-seniyye, I, 211-213.
Makrîzî, el-Muḳaffa’l-kebîr (nşr. Muhammed el-Ya‘lâvî), Beyrut 1407/1987, I, 197-198.
Süyûtî, Ḥüsnü’l-muḥâḍara, II, 184.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 15.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), I, 51.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, I, 63.
Tûnekî, Muʿcemü’l-muṣannifîn (nşr. Sıddîk Kemâl el-Mekkî), Beyrut 1344/1925, III, 244-247.
Ali Osman Koçkuzu, Hadiste Nâsih-Mensûh Meselesi, İstanbul 1985, s. 62.
Mv.Fİ, IV, 359.
