https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebul-esved
Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Altmış yaşında öldüğü rivayetine bakılırsa 163’te (780), Ali b. Medînî’nin onunla aralarında altı ay bulunduğunu söylediğine göre ise bu tarihten bir yıl önce doğmuş olmalıdır. Dedesine nisbetle İbn Ebü’l-Esved diye tanınır. Hadis ilmiyle uğraşan bir aile içinde yetiştiği anlaşılmaktadır. İlk eğitimini, rivayetleri çeşitli hadis kitaplarında yer alan dedesi Humeyd b. Esved ile dayısı Abdurrahman b. Mehdî’den aldı. Daha sonra aralarında İmam Mâlik, Ca‘fer b. Süleyman, Ebû Avâne el-Vâsıtî, Hammâd b. Zeyd ve Yahyâ b. Saîd el-Kattân gibi muhaddislerin yer aldığı pek çok hocadan hadis dinledi. Buhârî, Ebû Dâvûd, İbrâhim el-Harbî, İbn Ebü’d-Dünyâ, Fesevî gibi muhaddisler de kendisinden hadis öğrendiler.
İbn Ebü’l-Esved, Ebû Avâne’den (ö. 176/792) hadis dinlediğinde yaşının küçük olması sebebiyle ondan yaptığı rivayetler açısından tenkit edilmiş ve özellikle Yahyâ b. Maîn’in onun için “lâ be’se bih” ifadesini kullanmasına rağmen hakkında olumlu bir kanaate sahip olmadığı belirtilmiştir. Buna karşılık Hatîb el-Bağdâdî kendisinden “sağlam bir hadis hâfızı” diye söz etmiştir. Bir süre Hemedan kadılığı da yapmış olan İbn Ebü’l-Esved’in rivayet ettiği hadislerin yirmisi Buhârî’nin el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’inde yer almış, ayrıca yine Buhârî el-Edebü’l-müfred’inde, Ebû Dâvûd es-Sünen’inde ve Tirmizî el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’inde ondan rivayette bulunmuştur. İbn Ebü’l-Esved Cemâziyelâhir 223’te (Mayıs 838) Bağdat’ta vefat etti. Aynı yıl ramazan (ağustos) ayında öldüğü de zikredilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA
Buhârî, et-Târîḫu’l-kebîr, V, 189.
İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, V, 159.
İbn Hibbân, es̱-S̱iḳāt, VIII, 348.
Kelâbâzî, Ricâlü Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî, I, 426.
Hatîb, Târîḫu Baġdâd, X, 62-64.
İbn Asâkir, el-Muʿcemü’l-müştemil, s. 159-160.
Mizzî, Tehẕîbü’l-Kemâl, XVI, 46-49.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, X, 648-649.
a.mlf., Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, II, 493.
a.mlf., Mîzânü’l-iʿtidâl, II, 491.
a.mlf., Târîḫu’l-İslâm: sene 221-230, s. 240-241.
Safedî, el-Vâfî, XVII, 439.
İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, VI, 6.
İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, II, 52.
Fuat Sezgin, Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, İstanbul 1956, s. 209.
