https://islamansiklopedisi.org.tr/mevvak
Hayatına dair fazla bilgi yoktur. Ebû Yahyâ İbn Âsım, Ebü’l-Kāsım İbn Sirâc, Ebû Abdullah el-Mintûrî ve Muhammed b. Yûsuf es-Sannâ’dan öğrenim gördü ve devrinin tanınmış âlimlerinden biri oldu. Gırnata’da (Granada) müftülük ve hatiplik görevlerinde bulundu. Talebeleri arasında Ahmed b. Muhammed ed-Dükūn es-Sanhâcî, Zekkāk, Ebü’l-Ferec Abdullah b. Ahmed el-Gırnâtî, Muhammed b. Ahmed es-Sülemî el-Ci‘dâlle ve Ahmed b. Dâvûd’un adları anılmaktadır. Mevvâk, Gırnata’nın hıristiyanların eline düştüğü 897 yılı Şâbanında (Haziran 1492) ileri bir yaşta vefat etti.
Eserleri. 1. et-Tâc ve’l-iklîl ʿalâ (bi-şerḥi) Muḫtaṣarı Ḫalîl. Halîl b. İshak el-Cündî’nin Mâlikî fıkhının temel metinlerinden olan el-Muḫtaṣar’ına yazılmış en yaygın şerhlerden biridir; Hattâb’ın Mevâhibü’l-celîl adlı şerhiyle birlikte basılmıştır (Kahire 1328-1329, 1331). Müellif el-Muḫtaṣar’ın diğer şerhlerinde görülmeyen bir metot izlemiş, asıl metnin ibaresini verdikten sonra izahına geçmeyerek zikredilen görüşe uygun veya aykırı diğer görüşleri kaynaklardan olduğu gibi nakletmiş, bazan da sonunda kendi itirazlarına yer vermiştir. Bedreddin el-Karâfî kimseye atıfta bulunulmayan ifadelerin de müellife ait olabileceğini belirtir. Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, İbn Gāzî’nin el-Muḫtaṣar’a yazdığı şerhte önemli ölçüde Mevvâk’ın eserine dayandığını ve onun anlaşılması zor yerlerini açıkladığını söyler. Muhtasar geleneğinin ortaya çıkmasından önceki Mâlikî kaynaklarına dönülmesini teşvik eden Fas Sultanı Mevlây Muhammed’in (ö. 1240/1824-25) medrese öğretiminde esas alınacak metinleri belirleyen ve Halîl b. İshak’ın el-Muḫtaṣar’ının ancak bir şerhle birlikte okunmasına müsaade eden fermanında andığı beş şerhten biri de et-Tâc ve’l-İklîl’di (Ṭabaḳu’l-erṭâb, neşredenin girişi, s. 57). Mevvâk’ın eserinde lafız tahlillerinden çok mezhebin temel kaynaklarından nakillerde bulunması bu tercihte etkili olmuş görünmektedir. Mevvâk el-Muḫtaṣar’a ayrıca bundan daha küçük bir şerh yazmıştır.
2. Sünenü’l-mühtedîn fî (ilâ) maḳāmâti’d-dîn (Fas 1314). Fâtır sûresinin 32. âyetinin tefsiri olup müellifin fıkıh, fıkıh usulü, tasavvuf ve diğer konulardaki geniş bilgisini yansıtmaktadır.
3. Fihrist. Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî talebesi Ahmed ed-Dükūn’un ondan bu eseri rivayet ettiğini kaydeder (Neylü’l-ibtihâc, I, 136).
4. el-Furûḳ (Ebû Ca‘fer Ahmed b. Ali el-Belevî, s. 190).
Ahmed b. Yahyâ el-Venşerîsî Kuzey Afrika ve Endülüs Mâlikî ulemâsının fetvalarını derlediği el-Miʿyârü’l-muʿrib adlı eserinde Mevvâk’ın da birçok fetvasına yer vermiştir.
BİBLİYOGRAFYA
Sehâvî, eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ, X, 98.
Venşerîsî, el-Miʿyârü’l-muʿrib (nşr. Muhammed Haccî), Beyrut 1403/1983, XIII, 428 (İndeks).
Ebû Ca‘fer Ahmed b. Ali el-Belevî, S̱ebet (nşr. Abdullah el-İmrânî), Beyrut 1403/1983, s. 190, 203.
Bedreddin el-Karâfî, Tevşîḥu’d-Dîbâc (nşr. Ahmed eş-Şüteyvî), Beyrut 1403/1983, s. 234-235.
İbnü’l-Kādî, Dürretü’l-ḥicâl, II, 141.
a.mlf., Ceẕvetü’l-iḳtibâs, Rabat 1393/1973, I, 319.
Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc, Trablus 1408/1989, I, 136; II, 561-563.
Mevlây Muhammed b. Abdullah, Ṭabaḳu’l-erṭâb fî ma’ḳteṭafnâhü min mesânidi’l-eʾimme ve kütübi meşâhîri’l-Mâlikiyye ve’l-İmâm el-Ḥaṭṭâb (nşr. Abdullah b. İdrîs b. Ebû Bekir Mîgā), Muhammediye 1420/1999, neşredenin girişi, s. 57.
Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 262, 276.
Serkîs, Muʿcem, II, 1814-1815.
Brockelmann, GAL, II, 102; Suppl., II, 97, 375-376.
Abdülazîz Binabdullah, Maʿlemetü’l-fıḳhi’l-Mâlikî, Beyrut 1403/1983, s. 180.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), VII, 154-155.
Fevzî Abdürrezzâk, el-Maṭbûʿâtü’l-ḥaceriyye fi’l-Maġrib, Rabat 1406/1986, s. 60.
Ali Hakan Çavuşoğlu, Irak Mâlikî Ekolü (III.-V./IX.-XI. yy.), (doktora tezi, 2004), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 95.
