RÂFİÎ, Abdurrahman b. Abdüllatîf

7 Cemâziyelâhir 1306’da (8 Şubat 1889) Zekāzîk’te veya Kahire’de doğdu. İlk öğrenimini Kahire de, orta öğrenimini İskenderiye’de tamamladı. 1908’de Kahire Hidîviyye Hukuk Medresesi’nden mezun oldu. Bir yıl kadar el-Hizbü’l-vatanî’nin yayın organı el-Livâʾ gazetesinde çalıştıktan sonra avukatlık yapmaya başladı. Bu sırada siyasete ilgi duyarak Muhammed Ferîd liderliğindeki el-Hizbü’l-vatanî’ye katıldı (1911) ve partinin yayın organlarına düzenli makaleler yazmaya başladı. Bu dönemde siyasî görüşlerinden dolayı bir yıl hapse mahkûm edildi (1915). 1921’de partinin idare meclisi üyeliğine getirildi. 1924’te Mansûre’den milletvekili seçildi. 1939-1951 yılları arasında mecliste senatör olarak görev yaptı. 1949’da Hüseyin Sırrı Paşa’nın kurduğu koalisyon hükümetinde aileden sorumlu bakan oldu. 1954’te devlet başkanı Cemal Abdünnâsır tarafından Mısır Barolar Birliği başkanlığına tayin edildi. 1961’de devlet ödülü aldı. 1965’te Fen-Edebiyat ve Sosyal Bilimler Yüksek Meclisi üyesi seçildi. 2 Eylül 1966’da Kahire’de vefat etti. Küçük yaşlardan itibaren tarihî, ahlâkî, millî ve siyasî konulara özel ilgi duymuş, bu konulardaki eserleriyle çağdaş Mısır tarihçiliğinde önemli bir yer edinmiştir.

Eserleri. 1. Târîḫu’l-ḥareketi’l-ḳavmiyye ve teṭavvüri niẓâmi’l-ḥükmi fî Mıṣr (I-II, Kahire 1929, 1948, 1958, 1981). Eserde Memlükler ve Osmanlılar zamanındaki ekonomik ve sosyal düzenlemeler, halkın sosyoantropolojik durumu, ilim hayatı, Fransız işgali ve Napolyon dönemi, bu dönemdeki yönetim şekli, Mısır halkının bağımsızlığa kavuşmak için giriştiği faaliyetler incelenmiştir.

2. es̱-S̱evretü’l-ʿUrâbiyye ve’l-iḥtilâlü’l-İngilîzî (Kahire 1937, 1949, 1966, 1983). Eserde, yabancıların ülkenin iç işlerine karışmasından rahatsız olan Mısır halkının Ahmed Urâbî Paşa liderliğinde başlattığı ayaklanma ve bu karışıklıktan yararlanan İngilizler’in Mısır’ı işgali (1881-1882) yanında işgal öncesinde hidivlerin faaliyetleri, İngiliz işgaline karşı direnişler anlatılmaktadır.

3. Mıṣr fi’l-ʿuṣûri’l-vüsṭâ (Kahire 1992). Râfiî, Mısır’ın müslümanlar tarafından fethinden Osmanlı devrine kadar olan dönemini ele aldığı bu eserini Saîd Abdülfettâh Âşûr ile birlikte hazırlamıştır.

4. Fî Aʿḳābi’s̱-s̱evreti’l-Mıṣriyye (I-III, Kahire 1947-1951). Eserde İngilizler’in Mısır’ı terketmesinden sonraki durumu, Sa‘d Zağlûl, Kral I. Fuâd dönemleriyle 1951 yılına kadar Mısır tarihi incelenmiştir.

Râfiî’nin diğer eserleri de şunlardır: el-Cemʿiyyâtü’l-vaṭaniyye (Kahire 1922); Muṣṭafâ Kâmil (Kahire 1939, 1945, 1950, 1962, 1984); Muḥammed Ferîd: Remzü’l-iḫlâṣ ve’t-taḍḥiye (Kahire 1941, 1948, 1951, 1961, 1984); Şuʿarâʾü’l-vaṭaniyye fî Mıṣr (Kahire 1954, 1966); ʿAṣru İsmâʿîl (I-II, Kahire 1932); ʿAṣru Muḥammed ʿAlî (Kahire 1930, 1947, 1951, 1984, 1989); Ḥuḳūḳu’ş-şaʿb (Kahire 1912); Mıṣr ve’s-Sûdân fî evâʾili ʿahdi’l-iḥtilâl (Kahire 1942, 1948, 1966, 1983); S̱evretü (seneti) 1919 (I-II, Kahire 1946, 1955, 1968, 1987); Müẕekkirâtî 1889-1951 (Kahire 1952); Erbaʿate ʿaşere ʿâmen fi’l-berlemân (Kahire 1951, 1955); Muḳaddemâtü S̱evreti 23 Yulyu 1952 (Kahire 1952, 1964, 1987); S̱evretü 23 Yulyu senete 1952 (Kahire 1959, 1989); Mıṣrü’l-mücâhide fi’l-ʿaṣri’l-ḥadîs̱ (I-VI, Kahire 1958, 1979, 1990); Mıṣr ve’l-baʿs̱ü’l-vaṭanî (Kahire 1979); Târîḫu’l-ḥareketi’l-ḳavmiyye fî Mıṣri’l-ḳadîme (Kahire 1963); Cemâlüddîn el-Efġānî (Kahire 1966).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 34. cildinde, 392-393 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.