https://islamansiklopedisi.org.tr/fetava-yi-minkarizade
Fetâvâ-yı Yahyâ Efendi adıyla da bilinen eser, Minkārîzâde Yahyâ Efendi’nin meşihat makamında iken (21 Kasım 1662 - 21 Şubat 1674) verdiği fetvaları ihtiva eder. “Kitâbü’t-Tahâre” ile başlayıp “Kitâbü’l-Ferâiz”le son bulmaktadır. Eser, Hanefî fıkıh kitaplarının klasik sistematiğine uygun olarak düzenlenmiş olup kırk civarında ana bölüme (kitab), her bölüm de değişik sayıda bablara ve alt başlıklara ayrılmıştır. Kitapta özellikle muâmelâtla ilgili konular geniş bir yer tutmuş, buna karşılık tahâret, namaz, oruç ve zekât gibi ibadete dair meseleler oldukça kısa geçilmiştir. Bölümler ve alt başlıklar fetvaları derleyenler tarafından tesbit edildiği için bunların ihtiva ettiği fetva sayısında nüshalar arasında bazı farklılıkların bulunduğu görülür.
Diğer fetva mecmualarında olduğu gibi soru-cevap tarzında kaleme alınmış olan eserde fetvaların kaynaklarına işaret edilmemiştir. Yahyâ Efendi’nin öğrencilerinden olup kendisi de şeyhülislâmlık yapan Atâullah Mehmed Efendi hocasının fetvalarını ele alarak bunların dayandığı kaynakları tesbit etmiştir. Fetâvâ-yı Minkārîzâde’nin naklinden (nukūl) ibaret olan bu eser bazı yazma nüshalarında Fetâvâ-yı ʿAṭâʾullāh adıyla anılmaktadır. Fetvalarda kullanılan dil Türkçe olduğu halde bu eserin fetvaların kaynaklarına işaret eden kısımları Arapça olarak kaleme alınmıştır (Fetâvâ-yı Minkārîzâde’nin yazma nüshaları için bibliyografyadakilere ilâve olarak bk. Nuruosmaniye Ktp., nr. 2002, 2003, 2037, 2056; Râgıb Paşa Ktp., nr. 628; Süleymaniye Ktp., Pertevniyal Sultan, nr. 355).
BİBLİYOGRAFYA
Minkārîzâde Yahyâ Efendi, Fetâvâ, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 1055, nr. 2831/10, vr. 104; Hamidiye, nr. 610; Hacı Selim Ağa Ktp., nr. 449; Köprülü Ktp., II. kısım, nr. 111; Nuruosmaniye Ktp., nr. 2001.
Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, IV, 477.
Atâullah Mehmed Efendi, Fetâvâ-yı ʿAṭâʾullāh, Nuruosmaniye Ktp., nr. 2055.
Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, I, 440.
Mecmûa-i Fetâvâ, İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, nr. K. 576, vr. 42.
Sicill-i Osmânî, IV, 637.
Devhatü’l-meşâyih, s. 71, 82.
İlmiyye Salnâmesi, s. 483, 501.
Osmanlı Müellifleri, II, 55, 61.
Brockelmann, GAL, II, 574; Suppl., II, 647.
Abdülkadir Altunsu, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara 1972, s. 93, 111.
Ali Uğur, The Ottoman ʿulemā in the mid-17th Century: An Analysis of the Vaḳā’iʿüʾl-fużalā of Meḥmed Şeyḫī Ef., Berlin 1986, s. 451.
Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 141.
Mehmet İpşirli, “Atâullah Mehmed Efendi”, DİA, IV, 46.
İlişkili Maddeler
Görseller
