https://islamansiklopedisi.org.tr/feyyumi-abdulkadir-b-muhammed
Yukarı Mısır’daki Feyyûm şehrinden olup hayatı hakkında ayrıntılı bilgi yoktur. Kahire ulemâsından Şemseddin er-Remlî’den Şâfiî fıkhı okudu. Daha sonra Şehâbeddin Ahmed b. Ahmed es-Sünbâtî, Ebü’n-Necâ Sâlim es-Senhûrî ve Sâlih b. Ahmed el-Bulkīnî gibi hocalardan ders gördü. Seyyid Şerîf et-Tahhân’dan matematik öğrendi. Böylece hem hadis, fıkıh, ferâiz gibi dinî ilimlerde, hem de matematik, astronomi, ilm-i mîkāt gibi aklî ilimlerde söz sahibi oldu. Ayrıca mûsikiyle ilgilendi. Feyyûmî’nin tasavvufa intisap ettiği de bilinmektedir. Büyük sûfîlerden Sâlih b. Ahmed el-Bulkīnî’ye kimin kutub olduğu sorulmuş, o da, “Kutub görmek isteyen Abdülkādir’e baksın” demiştir. Feyyûmî Kahire’de vefat etti. Oğlu Abdülber devrinin büyük ediplerinden biriydi (Muhibbî, II, 291-298).
Eserleri. Çok sayıda öğrenci yetiştiren Feyyûmî fetvalarıyla halkı aydınlatmış, bu arada başta fıkıh, tasavvuf, Arap edebiyatı, astronomi, matematik olmak üzere çeşitli alanlarda çok sayıda eser vermiştir. Günümüze ulaşan başlıca eserleri şunlardır:
1. Cedâvilü maḥlûli’l-meṭâliʿi’l-felekiyye. Uluğ Bey’in hazırlamış olduğu astronomi tablolarının esas alındığı bu eser burçların hareketleriyle ilgilidir.
2. Cedâvilü iḫtilâfi manẓari’l-ḳamer. Ayın değişik biçimlerini yine Uluğ Bey’in tablolarına göre inceleyen bir eserdir.
3. Naẓmü’l-cevâhir ve’l-yevâḳīt. Vakitlerin tesbitine dairdir.
4. Şerḥu Mürşideti’ṭ-ṭâlib. İbnü’l-Hâim’in hesaba dair eserine yazdığı şerhtir.
5. el-Maḳāmâtü’l-bedîʿiyye fî vaṣfi cemâli’l-meʿâlimi’l-Mekkiyye.
6. Refʿu’l-ḫilâf (bu altı eserin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, II, 486).
7. Şerḥu Nüzheti’n-nüẓẓâr. İbnü’l-Hâim’in hesaba dair Mürşidetü’ṭ-ṭâlib adlı eserine yine kendisinin yaptığı muhtasarın şerhidir (yazma nüshası için bk. King, II, 911).
Kaynaklarda ayrıca Feyyûmî’nin Şerḥu’l-Minhâc, er-Ravżü’l-müheẕẕeb (bir önceki eser gibi Nevevî’nin fıkha dair el-Minhâc adlı eserinin şerhi olup ondan daha kısadır), Şerḥu’l-Manẓûmeti’r-Raḥabiyye (ferâiz), Ferâʾidü’l-belâġa adlı eserleriyle İbnü’l-Hâim’in cebire dair el-Muḳniʿ adlı kitabına yazdığı bir şerhi olduğu kaydedilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, II, 291-298, 456-457.
Suter, Die Mathematiker, s. 171, 193-194.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 600.
Îżâḥu’l-meknûn, I, 590; II, 181, 185, 547, 638, 643.
Brockelmann, GAL Suppl., II, 486.
Ziriklî, el-Aʿlâm, IV, 168.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, V, 298.
D. A. King, Fihrisü’l-maḫṭûṭâti’l-ʿilmiyyeti’l-maḥfûẓa bi-Dâri’l-kütübi’l-Mıṣriyye, Kahire 1986, II, 911.