https://islamansiklopedisi.org.tr/hassan-b-atiyye
Basralı veya Beyrutlu olduğu rivayet edilir. Dımaşk’ta yaşadı. Hadis ilmiyle meşgul olan Hassân, Ebû Ümâme el-Bâhilî, Saîd b. Müseyyeb, Abdurrahman b. Sâbit, Hâlid b. Ma‘dân ve Nâfi‘den rivayette bulundu. Kendisinden hadis rivayet edenlerin en meşhuru Evzâî’dir. Yahyâ b. Maîn ve Ahmed b. Hanbel onun güvenilir bir râvi olduğu konusunda birleşirler.
Zühd ve takvâ konusundaki titizliği yanında rivayet ettiği hadisleri hayatına uygulama konusunda da hassasiyet gösteren Hassân, bir kişinin kendi koyununun sütünden muhtaçları da faydalandırmasının sevap olduğunu bildiren hadisi (Buhârî, “Hibe”, 35) duyar duymaz sahip olduğu koyunun sütünü komşusuyla nöbetleşe sağmaya başlamıştı. Bid‘atlardan kaçınır, ikindi namazından sonra mescidin bir köşesine çekilip akşam vaktine kadar zikirle meşgul olurdu. Ona göre sünnete uygun olarak kılınan iki rek‘at namaz sünnete uygun olmayan yetmiş rek‘attan daha hayırlıdır. Çarşıda karşılaştığı bir rahip ona ve kendisine dua edince “âmin” demiş, yanındakilerin hayretlerini ifade etmeleri üzerine, “Allah belki rahibin kendisi için yaptığı duayı kabul etmeyebilir, fakat benim hakkımdaki duasını kabul etmesini umuyorum” diye cevap vermiştir (Ebû Nuaym, VI, 73).
Bazıları Hassân’ın Kaderiyye’den olduğunu söylemişse de (İbn Manzûr, VI, 306) Evzâî, meşhur Kaderiyeci Gaylân ed-Dımaşkī’nin Hassân b. Atıyye’ye kendi fikirleriyle ilgili kanaatini sorduğunu, onun da, “Her ne kadar dilim sana cevap bulmakta yetersiz kalıyorsa da gönlüm dediklerini inkâr ediyor” şeklinde karşılık verdiğini söyleyerek (bk. Ebû Nuaym, VI, 72) hakkındaki bu iddianın doğru olmadığını belirtmiştir.
BİBLİYOGRAFYA
Buhârî, “Hibe”, 35.
a.mlf., et-Târîḫu’l-kebîr, III, 33.
İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, III, 236.
Ebû Nuaym, Ḥilye, VI, 70-79.
İbnü’l-Cevzî, Ṣıfatü’ṣ-ṣafve, IV, 222.
İbn Manzûr, Muḫtaṣaru Târîḫi Dımaşḳ, VI, 305-306.
Mizzî, Tehẕîbü’l-Kemâl, VI, 34-40.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, V, 466-468.
a.mlf., Mîzânü’l-iʿtidâl, I, 479.
Safedî, el-Vâfî, XI, 363.
İbnü’l-Murtazâ, Ṭabaḳātü’l-Muʿtezile, s. 136.
İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, II, 251.
Şa‘rânî, eṭ-Ṭabaḳāt, I, 39.
