https://islamansiklopedisi.org.tr/mervezi-ebu-ishak
Horasan bölgesinde Murgāb nehrinin aşağı kesiminde yer alan Merv (Mervüşşâhicân) şehrindendir. Ebû Muhammed İbn Abdân el-Mervezî, Ebû Saîd Hasan b. Ahmed el-İstahrî ve Bağdat’ta Ebü’l-Abbas İbn Süreyc’den ders aldı; bu hocasından sonra Şâfiîler’in önde gelen âlimi oldu. Rivayette güvenilirliği ve ilimde dirayeti konusunda ittifak mevcut olup öğrencileri vasıtasıyla Şâfiî mezhebi Irak’ta ve diğer bölgelerde yayıldı. Ebû Âsım el-Abbâdî, İslâm dünyasının her tarafından kendisinden ders almak için öğrencilerin geldiğini ve Şâfiî mezhebinde önderlik mevkiinde yetmiş kişinin onun meclisinden yetiştiğini belirtir. Tanınmış öğrencileri arasında Ebû Hâmid el-Merverrûzî, İbn Ebû Hüreyre, Ebû Zeyd Muhammed b. Ahmed el-Mervezî, Ebü’l-Kāsım Abdülazîz b. Abdullah ed-Dârekî, Ebü’l-Hasan Muhammed b. Ali el-Mâsercisî gibi âlimler anılabilir. Hayatının sonuna doğru Kahire’ye yerleşti ve İmam Şâfiî’nin ders verdiği yerde hocalık yaptı. 9 Receb 340 (11 Aralık 951) veya 21 Receb 340 (23 Aralık 951) tarihinde orada vefat etti ve İmam Şâfiî’nin kabri yakınına defnedildi. Muvaffakuddin b. Osman (ö. 615/1218) kabrinin ziyaretgâh olduğunu belirtir. el-Müheẕẕeb (Şîrâzî), el-Vasîṭ (Gazzâlî), er-Ravża’da (Nevevî) sıkça anıldığını ve Şîrâzî’nin el-Müheẕẕeb’de Ebû İshak künyesiyle Mervezî’yi kastettiğini belirten Nevevî onun Şâfiî ulemâsının imamı, mezhebin şeyhi olduğunu, Horasan ve Irak Şâfiî âlimlerinin tarikinin (mezhep imamının görüşünü tesbitte yol ve yöntem) ona dayandığını söyler (Tehẕîb, I/2, s. 175).
Eserleri. Şerḥu Muḫtaṣari’l-Müzenî (İmam Şâfiî’nin öğrencisi Müzenî’nin eserini yaklaşık sekiz ciltte şerhettiği ve bu esere ait en güzel şerhlerden biri olduğu kaydedilir), Kitâbü’t-Tavassuṭ beyne’ş-Şâfiʿî ve’l-Müzenî (Müzenî’nin adı geçen eserde Şâfiî’ye itirazlarıyla ilgili olarak yazdığı bu eserde bazan onun görüşünü desteklemiş, bazan da karşı çıkmıştır), el-Fuṣûl fî maʿrifeti’l-uṣûl, eş-Şürûṭ ve’l-ves̱âʾiḳ, el-Veṣâyâ ve ḥisâbü’d-devr, Kitâbü’l-Ḫuṣûṣ ve’l-ʿumûm.
BİBLİYOGRAFYA
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (Teceddüd), s. 266.
Ebû Âsım el-Abbâdî, Ṭabaḳātü’l-fuḳahâʾi’ş-Şâfiʿiyye (nşr. G. Vitestam), Leiden 1964, s. 68-69.
Hatîb, Târîḫu Baġdâd, VI, 11.
Şîrâzî, Ṭabaḳātü’l-fuḳahâʾ, s. 112, 114, 115, 116, 117, 118.
Muvaffakuddin b. Osman, Mürşidü’z-züvvâr ilâ ḳubûri’l-ebrâr (nşr. M. Fethî Ebû Bekir), Kahire 1415/1995, s. 482.
Yâkūt, Muʿcemü’l-büldân (Cündî), V, 136.
Nevevî, Tehẕîb, I/2, s. 175.
a.mlf., el-Mecmûʿ, I, 70.
İbn Hallikân, Vefeyât, I, 26-27.
İsnevî, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye, II, 375.
İbn Kādî Şühbe, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye, I, 105-106.
Musannif, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye (nşr. Âdil Nüveyhiz), Beyrut 1402/1982, s. 66-68, 96, 100.
M. Hasan Heyto, el-İctihâd ve ṭabaḳātü müctehidî eş-Şâfiʿiyye, Beyrut 1409/1988, s. 144-145.
