TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, MUSTAFA KEMAL ATATÜRK maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
TÜRKİYE
Topraklarının bir kesimi Avrupa’da, bir kesimi Asya’da bulunan Ortadoğu ve Akdeniz ülkesi.
Liderliğini yaptığı kurtuluş ve bağımsızlık mücadelesi
MİLLÎ MÜCADELE
Mondros Mütarekesi’nden sonra işgal devletlerine karşı yapılan savaşların genel adı (1918-1923).
Ankara'da kurulmasını sağladığı ve ilk başkanı olduğu meclis
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
Millî Mücadele’yi yöneten ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni kuran yasama organı.
Kuruluşunda etkili olduğu Vatan ve Hürriyet adlı cemiyetin katıldığı siyasî oluşum
İTTİHAT ve TERAKKÎ CEMİYETİ
1908 İhtilâli’ni düzenleyen ve bu tarihten itibaren 1918’e kadar devletin yönetiminde birinci derecede rol oynayan siyasî cemiyet.
Tümen kurmay başkanı olarak görev aldığı ordu
HAREKET ORDUSU
Otuzbir Mart Vak‘ası’nı bastırmak üzere Selânik’ten İstanbul’a gelen ordu.
Başarılı hizmetleri için çeşitli nişan ve madalyalarla ödüllendirildiği savaş
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI
1914-1918 yılları arasında dünyanın çeşitli kıtalarında birçok devletin iki gruba ayrılarak yaptığı, o zamana kadar benzeri görülmemiş büyük savaş.
Arıburnu ve Anafartalar Kahramanı olarak adlandırıldığı muharebe
ÇANAKKALE MUHAREBELERİ
I. Dünya Savaşı içinde 3 Kasım 1914 - 9 Ocak 1916 tarihleri arasında Çanakkale Boğazı’nda cereyan eden savaşlara verilen ad.
İmzalanmasını şiddetle eleştirdiği antlaşma
MONDROS MÜTAREKESİ
I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti ile İtilâf devletleri arasında 30 Ekim 1918’de yapılan ateşkes antlaşması.
Millî Mücadele için toplanan ve başkan seçildiği kongre
ERZURUM KONGRESİ
Doğu vilâyetlerinin haklarını savunmak üzere 23 Temmuz - 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum’da toplanan mahallî kongre.
Başkanlığında toplanan ve Millî Mücadele’yi başlatan kongre
SİVAS KONGRESİ
Erzurum Kongresi kararlarının bütün Anadolu ve Rumeli’ye yayılmasını sağlamak üzere Sivas’ta toplanan kongre (4-11 Eylül 1919).
Kuruluşuna öncülük ve başkanlık ettiği teşkilat
ANADOLU ve RUMELİ MÜDÂFAA-i HUKUK CEMİYETİ
Mondros Mütarekesi’nden sonra istilâcılara karşı kurulan mahallî cemiyetlerin Sivas Kongresi’nde birleştirilmesiyle oluşan siyasî teşkilât.
Millî Mücadele’nin siyasal programı olarak hazırlanmasında etkili olduğu metin
MÎSÂK-ı MİLLÎ
Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından ilân edilen ve barış şartlarını açıklayan bildiri.
LOZAN ANTLAŞMASI
Türk Kurtuluş Savaşı sonunda 24 Temmuz 1923’te imzalanan antlaşma.
Döneminde yapılan antlaşma
SÂDÂBÂD PAKTI
1937 yılında Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında yapılan bölgesel iş birliği ve saldırmazlık antlaşması.
Döneminde yapılan antlaşma
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
Boğazlar’ın statüsünü düzenleyen ve Türkiye’nin egemenlik haklarını yeniden tanıyan 20 Temmuz 1936 tarihli antlaşma.
Kurulmasına öncülük ettiği devletin temel ilkelerinden
LAİKLİK
Dinle devlet işlerinin ayrılığını esas alan siyasî-hukukî ilke.
Kaldırılmasına öncülük ettiği dinî-siyasî kurum
HİLÂFET
İslâm tarihinde devlet başkanlığı kurumu.
Veliahtlığı döneminde yakınında bulunduğu, daha sonra fahrî yaverliğini yaptığı padişah
MEHMED VI
Son Osmanlı padişahı (1918-1922).
TBMM tarafından halife seçilmesinde etkili olduğu Osmanlı hânedanı üyesi
ABDÜLMECİD EFENDİ
Son Osmanlı halifesi (1922-1924).
Gizli örgüt kurdukları iddiasıyla birlikte tutuklandığı yakın arkadaşı
CEBESOY, Ali Fuat
İstiklâl Savaşı’nda ilk batı cephesi kumandanı ve siyaset adamı.
İttihat ve Terakkî Cemiyeti’ne girmesini sağlayan kişi
OKYAR, Ali Fethi
Mustafa Kemal Atatürk’ün yakın arkadaşı, Türk siyaset adamı.
Millî Mücadele'yi birlikte yürüttükleri arkadaşlarından
ORBAY, Hüseyin Rauf
Amiral, büyükelçi, siyaset ve devlet adamı.
Millî Mücadele'yi birlikte yürüttükleri arkadaşlarından
KÂZIM KARABEKİR
Türk kumandanı ve devlet adamı.
Millî Mücadele’yi birlikte yürüttükleri arkadaşlarından, halefi
İNÖNÜ, Mustafa İsmet
Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci cumhurbaşkanı.
Amasya tâmimini birlikte hazırladığı arkadaşlarından
CEBESOY, Ali Fuat
İstiklâl Savaşı’nda ilk batı cephesi kumandanı ve siyaset adamı.
Millî Mücadele’yi birlikte yürüttükleri arkadaşlarından
BAYAR, Celâl
Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü cumhurbaşkanı.
Hakkında tutuklama kararı çıkartan İstanbul hükümetinin başı
DAMAD FERİD PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Hakkında tutuklama kararı çıkartan Dahiliye nâzırı
ALİ KEMAL
Gazeteci, yazar, edebiyat ve siyaset adamı.
Kendisi ve arkadaşları aleyhinde fetva çıkaran şeyhülislâm
DÜRRÎZÂDE ABDULLAH BEYEFENDİ
Osmanlı şeyhülislâmı.
Şeyhülislâmın fetvasına karşı kendisini ve arkadaşlarını destekleyen müftü
BÖREKÇİ, Rifat
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Diyanet İşleri başkanı.
İstanbul hükümeti tarafından kendisiyle birlikte idama mahkum edilen kişilerden
ADIVAR, Abdülhak Adnan
Çeşitli devlet hizmetlerinde bulunan ilim ve fikir adamı.
İstanbul hükümeti tarafından kendisiyle birlikte idama mahkum edilen kişilerden
ADIVAR, Halide Edip
II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemi Türk kadın yazarı ve romancı.
Millî Mücadele hükümetlerinde bakanlık yapan ve bazı uygulamaları nedeniyle Mustafa Kemal’i eleştiren kişi
RIZA NUR
Hekim, siyaset adamı ve yazar.
TBMM hükümetine karşı ayaklanan kişi
ŞEYH SAİD
Nakşibendî-Hâlidî şeyhi, Doğu Anadolu’da meydana gelen isyanın lideri.
İzmir'deki suikast girişiminden sorumlu tutularak yargılanıp idam edilen kişi
CÂVİD BEY, Mehmed
İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin malî siyasetinin belirlenmesinde önemli rol oynayan Osmanlı Maliye nâzırı ve iktisatçısı.
“Ordunun Destanı” başlıklı şiirinde övgüyle anan şair
YURDAKUL, Mehmet Emin
Türk millî şairi.
Türk İnkılâbına Bakışlar adlı eserinde devrimi Kemalist hareket olarak değerlendiren yazar
SAFA, Peyami
Romancı, gazeteci ve fikir adamı.
Dil ve terim konusunda etkisinde kaldığı kişi
GÖKALP, Ziya
Türkçülük akımının nazariyatçısı, fikir adamı, sosyolog ve eğitimci.
Cenaze namazını kıldıran kişi
YALTKAYA, Mehmet Şerefettin
Din âlimi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Diyanet İşleri başkanı.
Kur’ân-ı Kerîm’in tefsirinin hazırlanması görevi verdiği kişi
ELMALILI MUHAMMED HAMDİ
Hak Dini Kur’an Dili adlı tefsiriyle tanınan son devir din âlimlerinden.
Hayranlık duyduğu ve heykelini yaptırdığı kişi
SİNAN
Osmanlı mimarbaşısı.
NUTUK
Atatürk’ün Millî Mücadele ve Cumhuriyet’in kuruluşuyla ilgili değerlendirmesini ihtiva eden söylevi.
TÜRK DİL KURUMU
Türk dili konusunda araştırma ve yayın yapmak amacıyla esası 1932’de oluşturulan kurum.
TÜRK TARİH KURUMU
Türk tarihini araştırmak üzere oluşturulan kurum.
Döneminde oluşturulan kuruluş
DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI
Türkiye’de İslâm diniyle ilgili işleri yürütmek, toplumu din konusunda aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmekle görevli kamu kuruluşu.
Çıkarılmasına destek verdiği dergi
BELLETEN
Türk Tarih Kurumu’nun yayın organı olan dergi.
Kurdurduğu enstitü
TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ
Türk kültür ve medeniyetini incelemek amacıyla 1924 yılında kurulan akademik bir merkez.
Çalışmalarını sürdürdüğü, vefat ettiği yer
DOLMABAHÇE SARAYI
Boğaziçi’nde XIX. yüzyıl İstanbul’unun en ihtişamlı yapılarından biri olan saray.
Anıtkabir yapılıncaya kadar tabutunun muhafaza edildiği yer
ANKARA ETNOGRAFYA MÜZESİ
Ankara’da Cumhuriyet döneminin ilk ve önemli bir müzesi.
Doğduğu yer
SELÂNİK
Yunanistan’da tarihî bir şehir.
Babasının memleketi, askerî idâdîde eğitim gördüğü yer
MANASTIR
Makedonya Cumhuriyeti’nde tarihî bir şehir.
Mezun olduğu mektep
HARBİYE
II. Mahmud zamanında 1835’te subay yetiştirmek üzere açılan askerî mektep.
Trablusgarp savunması sırasında görev yaptığı yer
DERNE
Libya’nın kuzeydoğusunda Akdeniz kıyısında şehir ve bu şehrin merkez olduğu il.
Ataşemiliter olarak görevlendirildiği yer
SOFYA
Bulgaristan’ın başşehri.
Ruslar’dan geri alınmasını sağladığı şehir
BİTLİS
Doğu Anadolu bölgesinde şehir ve bu şehrin merkez olduğu il.
Ruslar’dan geri alınmasını sağladığı şehir
MUŞ
Doğu Anadolu bölgesinde şehir ve bu şehrin merkez olduğu il.
