BAYKAL, Bekir Sıtkı

Rize’ye bağlı Fındıklı’da doğdu. İlk ve orta tahsilini burada, yüksek tahsilini Almanya’da tamamladı. 1935 yılında Türkiye’ye döndü ve o sırada Ankara Üniversitesi’nin çekirdeği sayılan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde akademik çalışmalara başladı. 1978 yılında emekli oluncaya kadar burada görev yaptı. Kısa bir süre Atatürk Üniversitesi rektörlüğünde bulundu; ayrıca bazı yabancı üniversitelerde misafir profesör olarak çalıştı. Uzun yıllar Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Yeniçağ Kürsüsü başkanlığı yaptı. 1950-1951 öğretim yılında fakülteye dekan oldu. 1960 yılı sonunda çalışmalarına başlayan Temsilciler Meclisi’ne üniversite kontenjanından üye seçildi. 1943 yılında Türk Tarih Kurumu üyesi oldu; 1983’te bu kurumun yeniden düzenlenmesinden sonra da üyeliği devam etti. 1987’de Ankara’da vefat etti.

İlmî çalışmalarına Almanya’da, mezuniyet tezi olarak aldığı Bağdat demiryolu konusunu incelemekle başladı. Bu arada Fransızca ve İngilizce de öğrendi. Türkiye’ye dönüp üniversiteye girince bilhassa I. Meşrutiyet dönemi üzerinde durdu. Yaptığı bir dizi metin neşri ve kaleme aldığı makalelerden başka bazı önemli tarih araştırmalarını ve fikir eserlerini Türkçe’ye kazandırdı. Bunlar arasında N. Iorga’nın Osmanlı Tarihi başta gelir. Yapılan görev taksimi sırasında kendisine bu eserin beşinci cildinin tercümesi işi verilmişti. Kısa zamanda bitirdiği metni, diğer ciltlerin gelmemesi üzerine Türk Tarih Kurumu yayımlamayınca Ankara Üniversitesi neşriyatı arasında yayımladı (1948). Ranke, Burckhard, Momsen, Droysen gibi çağdaş tarihçilerin bazı önemli eserlerini Millî Eğitim Bakanlığı’nın Dünya Edebiyatından Tercümeler serisinde birer önsöz ilâvesiyle neşretti.

Tarih metinleri neşriyatı arasında Ali Fuat Türkgeldi’nin Mesâil-i Mühimme-i Siyâsiyye (I-III, Ankara 1950, 1957, 1966) ve Mâbeyinci Fahri Bey’in Yıldız mahkemesine ışık tutan İbretnümâ (Ankara 1968) adlı eserlerini yeni harflere çevirdi. Faik Reşit Unat’ın tamamlayamadığı Osmanlı Sefirleri ve Sefâretnâmeleri (Ankara 1968) adlı eserini notlar ve ilâvelerle neşretti. Ayrıca Peçevî’nin Târih’ini sadeleştirerek yayımladı (I-II, Ankara 1981-1983). Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü arşivinde bulunan Erzurum Kongresi’yle ilgili vesikalarla tasnifine memur edildiği Cumhurbaşkanlığı Arşivi’ndeki belgeleri yeni harflere çevirdi.

Bekir Sıtkı Baykal Türk Ansiklopedisi’nde de çeşitli görevler yaptı. Burada çok sayıda madde kaleme aldığı gibi maddelerin çoğu da kontrolünden geçti. İslâm Ansiklopedisi için de “Mustafa III” ve “Râgıb Paşa” maddelerini yazdı. Uzun yıllar üniversitede Avrupa tarihi derslerini okuttu. Yılların birikimini Yeni Zamanlarda Avrupa Tarihi (Ankara 1961) adlı kitabında topladı. Üyesi bulunduğu Türk Tarih Kurumu’nun Belleten adlı dergisinde sahasıyla ilgili çeşitli makaleleri yayımlandı. Ayrıca Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin aynı adla çıkan dergisinde ve Tarih Araştırmaları Dergisi’nde makaleler kaleme aldı. Bu arada Ankara Üniversitesi’nin çeşitli fakültelerinde yıllarca inkılâp tarihi dersleri verdi. Baykal’ın Türk Dil Kurumu yayınları arasında çıkan Tarih Terimleri Sözlüğü (Ankara 1974, 1981) adlı bir eseri de vardır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 5. cildinde, 246 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.