BEHRÂM-ı GÛR

I. Yezdicerd’in oğlu ve halefidir. Doğum tarihi belli değildir. Çocuk yaşta iken Medâin’den (Ktesiphon) uzaklaştırılarak Hîre Hükümdarı Münzir’in yanına gönderildi. İki Arap’la bir İranlı sütanne tarafından büyütüldü; günlerinin çoğunu Havernak Sarayı’nda geçirdi. Bir ara Medâin’e gittiyse de Yezdicerd tarafından iyi karşılanmadı. Tekrar Hîre’ye dönmesi de Doğu Roma sarayından başşehre gelen bir elçinin ricası ile gerçekleşebildi.

Münzir’in yanına dönen Behrâm babasının 420’de ölümüne kadar Hîre’de kaldı. Medâin’deki ileri gelenler Yezdicerd’in sert idaresinden dolayı bu aileden kimseyi tahta çıkarmama kararı almışlardı. Bu yüzden taht mücadelesinde Ermenistan valisi olan kardeşi Şahpûr hayatını kaybedince Münzir’den aldığı yardımcı kuvvetlerle İran’a hareket eden Behrâm aynı yıl içinde tahtı ele geçirdi.

Behrâm-ı Gûr başlangıçta hıristiyanları baskı altına almış, fakat daha sonra ülkesinin menfaatlerini düşünerek bundan vazgeçmiştir.

427’de bir gece baskını sonunda doğudan İran sınırlarını geçerek her yeri yağmalayan ve Hazar denizinin güneyindeki araziyi ele geçiren Akhunlar’ı Rey’de mağlûp etti. Tehlikenin Ceyhun gerisine atılmasından sonra da kardeşi Nersî’yi Merzübân-ı Kuşân unvanı ile Horasan valiliğine getirdi. Taberî’nin rivayetine göre gizlice Hindistan’a giden Behrâm burada Deybül, Mekran ve Sind’e sahip olmuş, ülkesine döndükten kısa bir süre sonra da yaban merkebi (gûr) avı sırasında bir çukura düşerek kaybolmuştur. Başka bir rivayete göre ise eceliyle ölmüştür. Hüsrev Pervîz ve Enûşirvân gibi büyük Sâsânî hükümdarları arasında yer alan Behrâm’dan sonra tahta II. Yezdicerd geçti.

Arapça ve Farsça güzel şiirleri olan Behrâm-ı Gûr’un hayatı, av ve aşk maceraları Firdevsî’nin Şâhnâme, Genceli Nizâmî’nin Heft Peyker, Emîr Hüsrev-i Dihlevî’nin Heşt Bihişt, Ali Şîr Nevâî’nin Seb‘a-i Seyyâre ve Hâtifî’nin Heft Manẓar adlı mesnevileri yanında birçok menkıbe ve minyatüre konu olmuştur (bk. İA, II, 453).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 5. cildinde, 356 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.