TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, MEDRESE maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
ÜNİVERSİTE
Kültür ve coğrafya sınırlarını aşarak çeşitli alanlarda yüksek eğitim ve öğretim veren kurum.
MÜDERRİS
Medresede ders veren yüksek rütbeli hoca.
TÂLİM ve TERBİYE
İLİM
İslâm kültüründe ilâhî ve beşerî bilgi yanında bilim için de kullanılan kapsamlı bir terim.
İCÂZET
İslâmî eğitim ve öğretimde akademik diplomaları, sanat ve meslekte yeterlilik için gerekli izin ve onayı ifade eden terim.
SOFTA
Osmanlılar’da medrese talebeleri için kullanılan bir terim.
DERS VEKÂLETİ
Medreselerdeki eğitim ve öğretimi düzenlemek üzere şeyhülislâmlık makamına bağlı olarak kurulan daire.
SUFFE
Mescid-i Nebevî’nin bitişiğinde yoksul sahâbîlerin barınması için yapılan ve giderek bir eğitim kurumu haline gelen yer.
DÂRÜLKURRÂ
Kur’an öğretilen ve hâfız yetiştirilen mekteplerin, kıraat tâlimi yapılan medrese veya bölümlerin genel adı.
DÂRÜLHADİS
Hadis öğrenimi için kurulan medrese.
DÂRÜLFÜNUN
Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda kurulan yüksek öğretim müessesesi.
DÂRÜLULÛM
İslâm dünyasında özellikle dinî ilimlerin tahsil edildiği bazı eğitim ve öğretim kurumlarının ortak adı.
DERSİÂM
Medreselerde öğrencilere, camilerde halka açık ders verme yetkisine sahip müderris için kullanılan unvan.
MUÎD
Medreselerde müderris yardımcısına verilen ad.
DÂNİŞMEND
Genellikle icâzet alma seviyesine gelmiş, medresede oda sahibi talebeler için kullanılan terim.
ÇÖMEZ
Müderrislere ve henüz icâzet almamış olmakla birlikte medresede oda sahibi olan dânişmendlere hizmet eden talebelere verilen ad.
MUHASSIL
Osmanlılar’da XV ve XVI. yüzyıllarda medrese öğrencileri için kullanılan bir tabir.
CER
Eskiden medrese talebelerinin üç aylarda dinî hizmetlerde bulunmak ve halkı aydınlatmak için kasaba ve köylere gitmelerini ifade eden bir tabir.
NİZÂMİYE MEDRESESİ
Nizâmülmülk tarafından başta Bağdat olmak üzere Büyük Selçuklu hâkimiyetindeki çeşitli şehirlerde kurulan medreseler.
SAHN-ı SEMÂN
Fâtih Sultan Mehmed tarafından İstanbul’da kurulan yüksek dereceli medrese.
DÂRÜ’l-HİLÂFETİ’l-ALİYYE MEDRESESİ
1914 yılında yeni bir şekil verilen İstanbul medreselerinin genel adı.
SÜLEYMANİYE CAMİİ ve KÜLLİYESİ
İstanbul’un Süleymaniye semtine adını veren, XVI. yüzyıla ait en büyük cami ve külliye.
İLMİYE
Osmanlı Devleti’nde eğitim, yargı, fetva ve diyanet teşkilâtını oluşturan medrese menşeli ulemâ sınıfı.
MÜLÂZEMET
İlmiye mesleği adaylarının meslekî stajları ve görev bekleme süreleri için kullanılan terim.
PÂYE
Osmanlılar’da özellikle ilmiye mensuplarına verilen rütbeyi ifade eden terim.
VAKIF
İslâm ülkelerinin toplum ve kültür hayatında önemli rol oynayan hayır müessesesi.
İMARET
Osmanlı döneminde fakirlere ve medrese talebesine sıcak yiyecek dağıtmak amacıyla kurulmuş hayır müessesesi.
KÜTÜPHANE
BUK‘A
İslâm dünyasında türbe, zâviye ve özellikle eğitim yeri için kullanılan bir terim.
HÜCRE
Türk-İslâm mimarisinde çeşitli yapı türlerinde mevcut küçük boyutlu yaşama birimi.
