İBRAHİM KÂFİ DÖNMEZ

İzmir Ödemiş’te doğdu (1951). İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nden (1974) ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden (1976) mezun oldu. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi’nde “İslâm Hukukunda Kaynak Kavramı ve VIII. Asır İslâm Hukukçularının Kaynak Kavramı Üzerindeki Metodolojik Ayrılıkları” başlıklı teziyle (danışman: Salih Tuğ, 1981) doktorasını tamamladı. 1986 yılında doçent, 1992’de profesör unvanı aldı.

1977’de İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’ne asistan olarak intisap etti ve Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’ne dönüşen bu kurumdaki öğretim üyeliği görevini, emekli olduğu 2010 yılına kadar sürdürdü. 1994-1997 yılları arasında aynı fakültede dekan olarak görev yaptı. 2010 yılında kurucu rektör olarak başladığı İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi’ndeki bu görevini 2018’e kadar sürdürdü. Halen aynı üniversitenin Hukuk Fakültesi kadrosunda öğretim üyesi olarak çalışmakta, aynı zamanda İlahiyat Fakültesi’nde de ders vermektedir.

Cezayir’de bulunan Cezayir Üniversitesi, Emîr Abdülkadir Üniversitesi ve Annâbe Üniversitesi’nde (1983-1986), Malezya Uluslararası İslâm Üniversitesi’nde (1997-1998) ve Frankfurt Goethe Üniversitesi’nde (2009-2010) misafir öğretim üyesi olarak bulundu. Tunus Zeytûne Üniversitesi’nde devlet doktorası jürilerinde üye olarak görev yaptı (1986). 1996’da Marmara Üniversitesi’ni temsilen Üniversitelerarası Kurul üyeliğine seçildi. İslâm İşbirliği Teşkilâtı’na bağlı Uluslararası İslâm Fıkıh Akademisi toplantılarına uzman ve Türkiye’yi temsilen üye olarak katıldı.

TDV İslâm Ansiklopedisi’ne başlangıcından itibaren müellif-redaktör ve Fıkıh İlim Heyeti başkanı olarak çok önemli katkılarda bulundu; 39 madde veya madde bölümü telif etti, çok sayıda maddenin ilmî redaksiyonunu yaptı. İslâmî ilimler alanında araştırmalar yapmak ve araştırmacı yetiştirmek amacıyla kurulan (1988) ve bir süre sonra TDV İslâm Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü ile birleştirilen (1993) Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi’nde (İSAM) 2003 yılından bu yana Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmaktadır. TDV İslâm Ansiklopedisi’ne katkıları sebebiyle Diyanet İşleri Başkanlığı’nın “Yüzyılın İslâm Kültür Hizmeti Onur ve Hizmet Ödülleri” kapsamında hizmet ödülüne lâyık görüldü (2014).

İlmî ve akademik çalışmalarını; usulü, fürûu ve tarihiyle fıkıh (İslâm hukuku) alanında yoğunlaştırdı.

Fıkıh Usulü İncelemeleri (İstanbul 2014), Fıkıh ve Fıkıh Tarihi İncelemeleri (Ankara 2015), Dirâsât Fıkhiyye ve Usûliyye (baskida) adlı kitaplarının yanı sıra Zekiyyüddin Şa‘bân’dan İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh) (Ankara 1990, 2017) adıyla yaptığı ve uzun yıllardır İlâhiyat fakültelerinde fıkıh usulü ders kitabı olarak okutulan çevirisi belirtilen alandaki en önemli çalışmalarıdır. Ayrıca Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı tarafından yayımlanan İslâm’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (I-IV, 1997, 2006) adlı eserin editörlüğünü yaptı; Türkiye Diyanet Vakfı tarafından yayımlanan Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali (1993’ten bu yana çok sayıda baskısı yapıldı) ile Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanan Kur’an Yolu: Türkçe Meâl ve Tefsir (2003’ten bu yana çok sayıda baskısı yapıldı) adlı tefsiri ve Kur’an Yolu Meâli (Ankara 2014) adlı meali hazırlayan heyetler içinde yer aldı.