TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, HADİS maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
SÜNNET
Hz. Peygamber’in söz, fiil ve onaylarının ortak adı, şer‘î delillerin ikincisi.
ESER
Hadis anlamında kullanılan bir terim.
MERFÛ
Hz. Peygamber’e nisbet edilen söz ve haber anlamında hadis terimi.
KUDSÎ HADİS
Hz. Peygamber’in Kur’an dışında Allah’a dayandırarak söylediği hadisler.
RİVAYET
Hadisi kaynağına isnat ederek nakletmek anlamında terim.
EDÂ
Hadisi usulüne uygun olarak rivayet etme anlamında terim.
TAHAMMÜL
Hadislerin bir hocadan öğrenilmesi, başkalarına öğretilmesi ve rivayet edilmesi metotlarının ortak adı.
ZABT
Râvinin hocasından öğrendiği hadisi başkasına rivayet edinceye kadar ezberinde saklaması anlamında hadis terimi.
İSNAD
Bir hadisi veya bir sözü ilk söyleyene nisbet etmek için senedinde yer alan râvilerin adlarını zikretme anlamında hadis terimi.
METİN
Hadisin senedinden sonra gelen rivayet anlamında hadis terimi.
RÂVİ
Öğrendiği hadisi rivayet eden kimse anlamında terim.
MUHADDİS
Hadisleri öğrenip rivayet etmekle meşgul olan kimse.
HÂFIZ
Hadis nakil ve rivayetini meslek edinip çok miktarda hadisi ezbere bilen kimse.
MÜSNİD
Daha çok, hadis rivayetine yeni başlayan kimseleri ifade eden bir terim.
EHL-i HADÎS
Hadisçiler ve hadis taraftarları anlamında terim.
KIRK HADİS
Çeşitli konulara dair kırk hadisi ihtiva eden eserlerin ortak adı.
KÜTÜB-i SİTTE
Hadislerin büyük bir kısmını ve genellikle güvenilir olanlarını ihtiva eden altı hadis kitabı.
ESAHHU’l-KÜTÜB
Hadis literatüründe en güvenilir hadis kitabı için kullanılan tabir.
AVÂLÎ
Âlî isnadla rivayet edilen hadisleri toplayan kitap türü.
CÜZ
Bir kişinin rivayet ettiği hadisleri veya bir konuya dair rivayetleri toplayan telif türüne verilen ad.
FEVÂİD
Bir muhaddisin veya çeşitli âlimlerin garîb ve nâdir rivayetlerini bir araya getiren kitap türü.
MUSANNEF
Rivayetleri konularına göre sıralayan kitap türü.
MÜSTAHREC
Bir hadis kitabındaki rivayetleri daha farklı isnadlarla toplayan hadis kitabı türü.
MÜDEBBEC
Yaşları veya aynı hocalardan hadis almaları dolayısıyla akran olan râvilerin birbirinden hadis rivayet etmesi anlamında bir terim.
DUAFÂ ve METRÛKÎN
Zayıf olan ve rivayetleri kabul edilmeyen râvilere dair kaleme alınmış eserlerin ortak adı.
ULÛMÜ’l-HADÎS
Hadis usulü veya onun alt disiplinleri anlamında terim.
DİRÂYETÜ’l-HADÎS
Rivayetlerin sağlamlık derecesini tesbit etmeyi konu alan hadis ilim dalı.
FIKHÜ’l-HADÎS
Hadislerin anlaşılmasını ve onlardan hüküm çıkarılmasını konu edinen ilim dalı.
GARÎBÜ’l-HADÎS
Hadis metinlerinde geçen nâdir kelimeleri konu alan ilim dalı ve bu dalda yazılan eserlerin ortak adı.
İLELÜ’l-HADÎS
Hadislerin sıhhatini zedeleyen kusurları inceleyen disiplin.
MUHTELİFÜ’l-HADÎS
Birbirlerine zıtmış gibi görünen makbul hadisler ve bu hadisleri inceleyen ilim dalı.
RİCÂLÜ’l-HADÎS
Hadis ilminin, râvileri ve güvenilirlik derecelerini belirlemeye yarayan yan dalları için kullanılan bir terim.
ESBÂBÜ VÜRÛDİ’l-HADÎS
Hadis ilminin hadislerin ne maksatla söylendiğini araştıran dalı.
ESMÂ ve KÜNÂ
Hadis râvilerinin isim ve künyelerini konu alan ilim dalı.
DÂRÜLHADİS
Hadis öğrenimi için kurulan medrese.
EMÎRÜ’l-MÜ’MİNÎN fi’l-HADÎS
Dönemindeki âlimler arasında en üstün seviyeye ulaşmış hadis hâfızları için kullanılan bir tabir.
MUTTASIL
Senedinde kopukluk bulunmayan rivayet anlamında hadis terimi.
İ‘TİBAR
Ferd veya garîb bir hadisin başka yollardan rivayet edilip edilmediğinin araştırılması anlamında hadis terimi.
İHBÂR
Genellikle hadisin kıraat yoluyla rivayet edildiğini gösteren terim.
İ‘LÂM
Hadis rivayet usullerinden biri.
İMLÂ
Bir muhaddisin rivayet ettiği hadisleri veya bir âlimin okutacağı metni talebeye yazdırması anlamında terim.
İNBÂ
Hadisin icâzet yoluyla rivayet edildiğini göstermek için kullanılan terim.
TAHDÎS
Genellikle hadisin semâ yoluyla rivayet edildiğini belirten terim.
TAHVİL
Farklı isnadları bulunan bir hadisi rivayet ederken isnadların birinden diğerine geçmeyi ve bunların ortak râvisinden sonra konulan özel işareti belirten hadis terimi.
TAKTΑ
Uzun bir hadisin belli bir kısmını alıp rivayet etme anlamında bir terim.
TELFÎK
İki veya daha çok hadisi bir hadis gibi rivayet etme anlamında terim.
SÂBIK ve LÂHİḲ
Aynı muhaddisten hadis rivayet eden iki râvinin ölüm tarihleri arasında uzun bir zaman diliminin bulunmasını ifade eden hadis terimi.
İHTİLÂT
Râvinin hadis rivayetine ehliyetini yok eden akıl eksikliği ve zayıflığı hali.
MAKLÛB
İsnadda veya metindeki kelimeleri yerini değiştirerek rivayet etmek anlamında hadis terimi.
TEMRÎZ
Hadis metninde bir kelimenin yanlışlığına veya bir rivayetin zayıflığına işaret etmek için kullanılan terim.
MÜKSİRÛN
Çok hadis rivayet eden yedi sahâbî hakkında kullanılan terim.
EBÛ HÜREYRE
Çok hadis rivayet etmesiyle tanınan sahâbî.
EBÛ SAÎD el-HUDRÎ
Çok hadis rivayet eden yedi sahâbîden biri.
CÂBİR b. ABDULLAH
En çok hadis rivayet eden sahâbîlerden biri.
ABDULLAH b. ÖMER b. HATTÂB
Hz. Ömer’in oğlu, en çok hadis rivayet eden, en çok fetva veren yedi sâhâbîden ve abâdileden biri.
ABDULLAH b. ABBAS
Hz. Peygamber’in amcasının oğlu, tefsir ve fıkıh ilimlerinde otorite kabul edilen ve çok hadis rivayet edenler arasında yer alan sahâbî.
ENES b. MÂLİK
Hz. Peygamber’e hizmetiyle tanınan ve en çok hadis rivayet eden sahâbîlerden biri.
ASHÂBÜ’l-MİÎN
200 ile 1000 arasında hadis rivayet eden sahâbîler için kullanılan terim.
ASHÂBÜ’l-ELF
1000 ile 2000 arasında hadis rivayet eden sahâbîler için kullanılan terim.
ASHÂBÜ’l-ÜLÛF
2000’den fazla hadis rivayet eden sahâbîler için kullanılan terim.
MÜTEVÂTİR
Konusunun doğruluğu bilgisini bizzat kendisi veren haber anlamında kelâm ve fıkıh usulü terimi.
MEŞHUR
Bir sahâbî veya tevâtür sayısının altındaki birkaç sahâbî tarafından rivayet edilip daha sonra özellikle tâbiîn ve tebeu’t-tâbiîn dönemlerinde yaygın kabul gören haber.
HABER-i VÂHİD
Mütevâtir derecesine ulaşmayan haber.
MÜSTEFÎZ
Haber-i vâhidin en üst derecesi için kullanılan hadis terimi.
ŞÂZ
Güvenilir bir râvinin kendisinden daha güvenilir râviye aykırı olarak rivayet ettiği hadis anlamında bir terim.
MERDUD
Zayıf rivayetleri ifade etmek üzere kullanılan hadis terimi.
MÜNKATI‘
Senedin sahâbîden sonra gelen kısmında bir veya daha çok râvisi atlanarak rivayet edilen hadis anlamında terim.
MÜSELSEL
Daha çok, Hz. Peygamber’in bir davranışını veya sözünü râvilerin birbirine göstererek veya söyleyerek rivayet ettikleri hadis anlamında terim.
