TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, MAHMUD II maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
Babası
ABDÜLHAMİD I
Osmanlı padişahı (1774-1789).
NAKŞİDİL SULTAN
Sultan II. Mahmud’un annesi.
Kardeşi ve selefi
MUSTAFA IV
Osmanlı padişahı (1807-1808).
Oğlu ve halefi
ABDÜLMECİD
Osmanlı padişahı (1839-1861).
Hanımı
BEZMİÂLEM VÂLİDE SULTAN
Sultan II. Mahmud’un “ikinci kadın”ı ve Sultan Abdülmecid’in annesi.
Hanımı
PERTEVNİYAL VÂLİDE SULTAN
II. Mahmud’un “beşinci kadını” ve Sultan Abdülaziz’in annesi.
Kızı
ÂDİLE SULTAN
II. Mahmud’un kızı, Osmanlı hânedanı mensupları arasında yetişen tek kadın şair.
Döneminde gerçekleşen olay
VAK‘A-i HAYRİYYE
Yeniçeri Ocağı’nın ilgasını ifade eden tabir.
Döneminde imzalanan sözleşme
SENED-i İTTİFAK
Osmanlı tarihinde merkez bürokrasisi ile âyan arasında imzalanan belgenin adı.
Döneminde isyan eden Mısır valisi
KAVALALI MEHMED ALİ PAŞA
Mısır valisi ve kendi adıyla anılan hânedanın kurucusu.
NUSRETİYE CAMİİ
İstanbul’da Tophane’de II. Mahmud tarafından yaptırılan selâtin camii.
MAHMUD II TÜRBESİ, SEBİLİ, ÇEŞMESİ ve HAZÎRESİ
Divanyolu üzerinde XIX. yüzyıla ait mezar külliyesi.
ASÂKİR-i MANSÛRE-i MUHAMMEDİYYE
Yeniçeri Ocağı’nın II. Mahmud tarafından 1826 yılında kaldırılması üzerine onun yerine kurulan yeni askerî teşkilâta verilen ad.
Oğlu
ABDÜLAZİZ
Osmanlı padişahı (1861-1876).
Amcası
MUSTAFA III
Osmanlı padişahı (1757-1774).
Amcazadesi
SELİM III
Osmanlı padişahı (1789-1807).
Torunu
ABDÜLHAMİD II
Osmanlı padişahı (1876-1909).
Damadı
FETHİ PAŞA
Osmanlı askeri ve devlet adamı.
Damadı
MEHMED ALİ PAŞA, Damad
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
ALEMDAR MUSTAFA PAŞA
Rusçuk âyanı, sadrazam.
Döneminin sadrazamlarından
REŞİD MEHMED PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
MEHMED EMİN RAUF PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
YÛSUF ZİYÂ PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
HURŞİD AHMED PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
DERVİŞ MEHMED PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
SÂLİH PAŞA, Hacı
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
GALİB PAŞA, Mehmed Said
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
MEHMED SELİM SIRRI PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin sadrazamlarından
İZZET MEHMED PAŞA, Dârendeli
Osmanlı sadrazamı.
Hat hocası
MEHMED VASFİ, Kebecizâde
Osmanlı hattatı.
Hat hocası
RÂKIM EFENDİ, Mustafa
XIX. yüzyılın ekol sahibi celî sülüs hattatı.
Döneminde yapılan antlaşma
HÜNKÂR İSKELESİ ANTLAŞMASI
Rusya ile 8 Temmuz 1833’te imzalanan savunma ittifak antlaşması.
Döneminde yapılan antlaşma
EDİRNE ANTLAŞMASI
1828-1829 Osmanlı-Rus savaşı sonunda 14 Eylül 1829 tarihinde imzalanan antlaşma.
Döneminde yapılan antlaşma
BALTALİMANI MUAHEDESİ
16 Ağustos 1838 tarihinde yapılan Osmanlı-İngiliz ticaret muahedesi.
Döneminde varlığına son verilen teşkilât
YENİÇERİ
Osmanlı askerî teşkilâtında özel konumlu, maaşlı, dâimî yaya ordusu.
EŞKİNCİ OCAĞI
II. Mahmud zamanında Yeniçeri Ocağı’nın ilgasından önce kurulan tâlimli askerî sınıf.
SEKBÂN-ı CEDÎD
II. Mahmud dönemi başlarında kurulan düzenli ordu.
HARBİYE
II. Mahmud zamanında 1835’te subay yetiştirmek üzere açılan askerî mektep.
REDİF
II. Mahmud zamanında sancaklarda teşkil edilen ordu.
DÂVUD PAŞA KIŞLASI
Sultan II. Mahmud tarafından Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye’nin ikameti için İstanbul’da Dâvud Paşa sahrasında 1827 yılında inşa ettirilen kışla.
MEKTEB-i MAÂRİF-i ADLİYYE
II. Mahmud döneminde (1808-1839) devlet memuru yetiştirmek için kurulan ilk modern okul.
MECLİS-i VÂLÂ-yı AHKÂM-ı ADLİYYE
II. Mahmud’un kurduğu, reformları planlayıp icrasını denetleyen yüksek yasama ve yargı organı.
Döneminde kurulan nezâret
EVKĀF-ı HÜMÂYUN NEZÂRETİ
Osmanlı ülkesinde bulunan bütün vakıfların idaresinden, mülhak ve diğer vakıfların denetiminden sorumlu olan kurum.
Döneminde kurulan nezâret
HARİCİYE NEZÂRETİ
Osmanlı Devleti’nde 1836’da kurulan ve Cumhuriyet döneminde Dışişleri Bakanlığı adını alan teşkilât.
Döneminde kurulan nezâret
DAHİLİYE NEZÂRETİ
Osmanlı Devleti’nde 1836’da kurulan ve Cumhuriyet döneminde İçişleri Bakanlığı adını alan teşkilât.
Döneminde kurulan nezâret
MALİYE NEZÂRETİ
Döneminde teşekkül eden meclis
MECLİS-i VÜKELÂ
Sadrazamın başkanlığında nâzırlardan oluşan ve Osmanlı hükümetini niteleyen meclis.
Döneminde yayımlanmaya başlayan gazete
TAKVÎM-i VEKĀYİ‘
Osmanlı Devleti’nin ilk resmî gazetesi.
Döneminde kurulan idare
TAKVİMHÂNE
Takvîm-i Vekāyi‘in hazırlanması ve basımı için kurulan idare.
Döneminde oluşturulan birim
TERCÜME ODASI
Osmanlı Devleti’nde 1821 Rum İsyanı’ndan sonra kurulan ve devletin tercüme işlerini yürüten birim.
Döneminde oluşturulan birim
MUKADDES EMANETLER DAİRESİ
Topkapı Sarayı bünyesinde mukaddes emanetlerin muhafaza edildiği ve sergilendiği bölüm.
Döneminde kurulan okul
MEKTEB-i TIBBİYYE
Modern tıp eğitiminin verilmesi amacıyla 1827’de İstanbul’da kurulan askerî mektep.
Döneminde oluşturulan kuruluş
MUZIKA-yi HÜMÂYUN
Osmanlılar’da mehterhânenin yerine kurulan saray bando ve orkestrası; buna icracı yetiştirmek ve Türk mûsikisi öğretimi vermek amacıyla oluşturulan kuruluş.
Döneminde kışla olarak inşa edilen yapı
KULELİ ASKERÎ LİSESİ
Esası 1828 yılında kışla olarak inşa edilen, bugün askerî lise olarak kullanılan yapı.
Döneminde kurulan fabrika
FESHÂNE
1833 yılında İstanbul’da faaliyete geçen fes ve yünlü kumaş fabrikası.
ADLÎ ALTIN
II. Mahmud zamanında basılan altın sikkelerden biri.
DÂRÜLHİLÂFE ALTINI
II. Mahmud’un (1808-1839) saltanatının on beş ve on altıncı yıllarında basılan altın sikke.
GAZİ
II. Mahmud zamanında basılan altın sikkelerden biri.
CİHÂDİYYE
II. Mahmud devrinde çıkarılan bir sikke.
ALTILIK
II. Mahmud döneminde tedavüle çıkarılan gümüş para.
BEŞLİK
II. Mahmud zamanında çıkarılan ayarı çok düşük gümüş sikkelere verilen ad.
Yaptırdığı mektep
CEVRÎ KALFA MEKTEBİ
İstanbul’da XIX. yüzyıl başlarında benzerlerinden farklı bir üslûpta inşa edilen sıbyan mektebi.
Yeniden inşa ettirdiği mevlevîhâne
YENİKAPI MEVLEVÎHÂNESİ
İstanbul’da Mevlânâkapı dışında XVI. yüzyılın sonunda kurulan ve Mevlevî kültürünün gelişiminde önemli yeri olan mevlevîhâne.
Yeniden inşa ettirdiği mevlevîhâne
KASIMPAŞA MEVLEVÎHÂNESİ
İstanbul Kasımpaşa’da 1625 yılı civarında tesis edilen tekke.
Yeniden inşa ettirdiği mevlevîhâne
ÜSKÜDAR MEVLEVÎHÂNESİ
Yeniden inşa ettirdiği tekke
SELİMİYE TEKKESİ
İstanbul’da XIX. yüzyılın başlarında inşa edilen tekke.
Yeniden inşa ettirdiği tekke
NÛREDDİN CERRÂHÎ TEKKESİ
İstanbul Karagümrük’te XVIII. yüzyılın başlarında inşa edilen Halvetîliğin Cerrâhî kolu âsitânesi ve pîr makamı.
Tamir ettirdiği cami
ALİ PAŞA CAMİİ
Babaeski’de XVI. yüzyıla ait cami.
Önce tamir, yangından sonra ikinci defa ihya ettiği cami
AĞA CAMİİ
İstanbul Beyoğlu’nda XVI. yüzyıla ait cami.
Su bendi yaptırdığı su şebekesi
TAKSİM SULARI
İstanbul’un Galata-Taksim tarafına su getiren tarihî şebeke.
Döneminde isyan eden Yanya valisi
TEPEDELENLİ ALİ PAŞA
Yanya valisi.
Hekimbaşısı ve musâhibi
ABDÜLHAK MOLLA
Hekimbaşı, şair ve edip.
Döneminin önemli şahsiyetlerinden
HÂLET EFENDİ
Osmanlı devlet adamı.
Döneminin önemli mûsikişinaslarından, musâhibi
İSMÂİL DEDE EFENDİ, Hamâmîzâde
Türk mûsikisi bestekârı ve hânende.
Döneminin önemli devlet adamlarından
MUSTAFA REŞİD PAŞA
Osmanlı sadrazamı, Tanzimat döneminin önde gelen devlet adamlarından.
Döneminin önemli devlet adamlarından
HÜSEYİN PAŞA, Ağa
Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasında önemli rol oynayan Osmanlı veziri, Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye’nin ilk seraskeri.
Döneminin önemli devlet adamlarından
HÜSREV PAŞA, Koca
Osmanlı sadrazamı.
Döneminin önemli devlet adamlarından
PERTEV MEHMED SAİD PAŞA
Osmanlı devlet adamı.
Döneminin önemli devlet adamlarından
RÂMİZ ABDULLAH PAŞA
Osmanlı kaptan-ı deryâsı.
Döneminin devlet adamlarından
SEYYİD ALİ EFENDİ
Osmanlı devlet adamı, ilk dâimî Paris sefiri.
Döneminin önemli şahsiyetlerinden
MUSTAFA İZZET, Kazasker
Osmanlı hat ve mûsikisinin XIX. yüzyıldaki büyük isimlerinden.
Döneminin önemli şahsiyetlerinden
ESAD EFENDİ, Sahaflar Şeyhizâde
Osmanlı vak‘anüvisi ve Takvîm-i Vekāyi‘ nâzırı.
Döneminin önemli şahsiyetlerinden
ÇERKEŞÎ MUSTAFA EFENDİ
Halvetiyye-Şâbâniyye tarikatının Çerkeşiyye kolunun kurucusu.
Döneminin önemli mutasavvıflarından
OSMAN SELÂHADDİN DEDE
Mevlevî şeyhi, mesnevîhan.
Döneminin önemli şairlerinden
ENDERUNLU VÂSIF
Divan şiirinin daha çok şarkılarıyla tanınan son temsilcilerinden.
Döneminin âlimlerinden
KETHÜDÂZÂDE ÂRİF EFENDİ
Osmanlı âlimi.
Döneminin şahsiyetlerinden
MOLTKE, Helmuth von
Bir süre Osmanlı hizmetinde bulunan Prusyalı asker ve devlet adamı.
Döneminin şahsiyetlerinden
ŞÂNÎZÂDE MEHMED ATÂULLAH EFENDİ
Osmanlı tarihçisi ve modern tıbbın öncüsü, şair.
Döneminin önemli şairlerinden
LEYLÂ HANIM
Lirik aşk şiirleriyle tanınan divan şairi.
Gülzâr-ı Fütûhât adlı eserinde dönemini anlatan müellif
ŞİRVANLI FÂTİH EFENDİ
Osmanlı devlet adamı, şair ve edip.
Kāmus Tercümesi adlı eserini kendisine takdim eden müellif
MÜTERCİM ÂSIM EFENDİ
Sözlük yazarı ve tarihçi.
Netîcetü’l-vekāyi‘ ve Sefâretnâme-i Şâhî adlı eserlerini kendisine takdim eden müellif
MEHMED DÂNİŞ BEY
Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasına dair eseriyle tanınan Osmanlı bürokratı.
Geschichte der Osmanischen Dichtkunst adlı eserini kendisine ithaf eden tarihçi
HAMMER-PURGSTALL, Joseph Freiherr von
Osmanlı tarihine dair eserleriyle tanınan Avusturyalı şarkiyatçı.
Gülşen-i Maârif adlı eserini kendisine takdim eden tarihçi
FERÂİZÎZÂDE MEHMED SAİD
Gülşen-i Maârif adlı eseriyle tanınan Osmanlı tarihçisi.
Islahat faaliyetlerini destekler mahiyette eser telif eden âlim
İBNÜ’l-ANNÂBÎ
Islah yanlısı Cezayirli âlim.
Döneminde başlatılan uygulama
KARANTİNA
Bulaşıcı hastalıklardan korunmak için insan veya hayvanların belli bir yerde gözetim altında tutulması.
BATILILAŞMA
Batı dışındaki toplumlarda Batı’nın gelişmişlik seviyesine ulaşma çabalarını ifade etmek için kullanılan bir tabir.
ISLAHAT
Özellikle Osmanlılar’da çeşitli alanlarda yeniden yapılanma, bozulan kurumları çağdaş ihtiyaçlara göre eski haline getirme ve yenileme faaliyet ve düşüncelerini ifade eden terim.
