Müellifin telif ettiği maddeler veya madde bölümleri
ASHÂBÜ’l-MAÂRİFİnsandaki bilginin zaruri olduğunu, Allah hakkındaki bilginin de bu konumda bulunduğunu savunan bazı Mu‘tezile kelâmcılarına verilen ad.
BAKICIHerhangi bir nesneye bakarak kayıp eşya hakkında bilgi verdiği, geçmişe ve geleceğe dair olayları bildiği öne sürülen bir tür kâhin.
el-BEYÂNBâkıllânî’nin (ö. 403/1013) mûcize konusunu ayrıntılı bir şekilde ele aldığı eseri.
el-EMEDÜ’l-AKSÂEbû Bekir İbnü’l-Arabî’nin (ö. 543/1148) Allah’ın isim ve sıfatlarına dair eseri.
EZELİYET Allah Teâlâ’nın başlangıcının olmadığını ifade eden bir terim.
FİTEN ve MELÂHİMGelecekte ortaya çıkacak sosyal kargaşa, iç savaş gibi önemli olaylar ve kıyamet alâmetlerine dair haberlerle bunlara ilişkin literatürü ifade eden terim.
GAYBAkıl ve duyular yoluyla hakkında bilgi edinilemeyen varlık alanı.
GŪLCâhiliye Arapları’nda efsanevî bazı varlıklara verilen ad.
HÂDİ’l-ERVÂHİbn Kayyim el-Cevziyye’nin (ö. 751/1350) cenneti ve oradaki hayatı konu edinen eseri.
HAVAS İLMİNesnelerle harf, kelime ve duaların gizli özelliklerinden faydalanarak gaybdan haber verdiği veya varlıklar üzerinde etkili olduğu ileri sürülen bir ilim.
HIZIR / 1. BölümHz. Mûsâ döneminde yaşayan, kendisine ilâhî bilgi ve hikmet öğretilen kişi.
HIZLÂNAllah’ın, buyruklarına boyun eğmeyen insanlardan yardımını kesmesi anlamında bir terim.
HIZYRezil olma, hor ve hakir duruma düşme anlamında daha çok kâfirler için kullanılan bir Kur’an terimi.
HİCAB / 1. BölümHakka ve hakikate ulaşmaya, âhiret hayatında Allah’ı görmeye engel olan perde anlamında terim.
HİNDÎEş‘arî kelâmcısı ve Şâfiî fakihi.
el-HUSÛNÜ’l-HAMÎDİYYEHüseyin el-Cisr’in (ö. 1327/1909) çeşitli akaid konularını yeni ilm-i kelâm metoduyla ele alan Arapça eseri.
HÜSÜN ve KUBUHİyilikle kötülüğün mahiyetine ve ölçüsüne ilişkin tartışmalara konu olan kelâm, ahlâk ve fıkıh usulü terimi.
İBN KASÎ, Ebü’l-KāsımEndülüs’teki tasavvuf akımının temsilcilerinden, Murâbıtlar aleyhindeki “sevretü’l-mürîdîn” hareketinin lideri.
İSİM-MÜSEMMÂAllah’ın isimleriyle zâtı arasındaki ilişkiye dair tartışmaları ifade eden kelâm terimi.
İSTİRÂK-ı SEM‘Şeytanlarla cinlerin gökten haber öğrenmek amacıyla kulak kabartmaları anlamında bir tabir.
İVAZDünyada yaşanan üzüntü ve acılara karşılık âhirette bedel ödeneceğini ifade eden kelâm terimi.
İYÂFECâhiliye Arapları’nın kuş uçurmak veya iz sürmek suretiyle kehanette bulunma yöntemi.
KARÎNİnsana refakat edip onu mânevî açıdan ve daha çok menfi olarak etkileyen görünmez varlık anlamında Kur’an terimi.
KELİME-i ŞEHÂDET Allah’tan başka ilâh bulunmadığına, Hz. Muhammed’in O’nun kulu ve elçisi olduğuna inanmayı ve bunu sözle belirtmeyi ifade eden bir terkip.
KİTÂBÜ’s-SÜNNEBazı itikadî konuları muhafazakâr yöntemle ele alan eserlerin ortak adı.
LUTUFİnsanın kendi iradesiyle Allah’a iman edip buyruklarına uymasını kolaylaştıran ilâhî fiil anlamında kelâm terimi.
el-LÜMA‘Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî’nin (ö. 324/935-36) bazı kelâm konularına dair eseri.
MUAHEZE Cenâb-ı Hakk’ın kişiyi hatası ya da günahı sebebiyle kınaması veya cezalandırması anlamında bir Kur’an terimi.
MUGAYYEBÂTAkıl ve duyular yoluyla bilinemeyen varlık ve olaylar alanı.
el-MUĞNÎKādî Abdülcebbâr’ın (ö. 415/1025) Mu‘tezile’nin temel görüşlerine dair eseri.
el-MUHASSALFahreddin er-Râzî’nin (ö. 606/1210) kelâma dair eseri.
MUSKA / 2. Bölüm: KELÂMİnsanı kötü güçlerin etkisinden koruduğuna veya kısmet sağladığına inanılan, farklı biçimlerde ve taşınabilir nitelikte nesnelere verilen ad.
MU‘TEZİLEİtikadî meselelerin yorumunda akla ve iradeye öncelik veren kelâm mezhebi.
NAZAR / 2. BölümBir şeye özenme, imrenme veya kıskançlıkla bakan kimsenin bakışlarıyla zarar verecek şekilde onu etkilemesi.
NAZZÂMBasra Mu‘tezile ekolünün ileri gelen kelâmcılarından, Nazzâmiyye kolunun kurucusu.
er-RAVZATÜ’l-BEHİYYEEbû Azbe’nin (ö. 1172/1759) Mâtürîdiyye ile Eş‘ariyye arasındaki görüş ayrılıklarına dair eseri.
REMİLKum üzerine çizgiler çizerek bakılan bir fal çeşidi, kum falı.
er-RİSÂLETÜ’l-HAMÎDİYYEHüseyin el-Cisr’in (ö. 1909) İslâm dininin itikadî esaslarına, amelî hükümlerinin hikmetlerine ve Hz. Muhammed’in nübüvvetinin ispatına dair eseri.
RUKYEHastalık ve kötülüklerden korunmak veya kurtulmak amacıyla dua okuyup üfleme anlamında bir terim.
SAÎDÂhirette cennete girmek suretiyle mutluluğa erecek mümin anlamında bir terim.
SERMEDÎ Zamanın sonsuz olduğunu ifade eden kelâm ve felsefe terimi.
SIFATAllah’ın insanlarca bilinebilmesi için zâtına nisbet edilen mâna ve mefhumlar anlamında kelâm terimi.
SIFÂTİYYE İlâhî sıfatların Allah’a nisbetini benimseyenlere verilen ad.
SÜNNETULLAHAllah’ın tabiatı yaratıp devam ettirmek ve toplum hayatını düzenlemek üzere koyduğu kanunlar anlamında bir Kur’an terimi.
ŞEHÂDET ÂLEMİDuyularla idrak edilen varlıklar dünyası anlamında bir terim.
ŞERHU’l-USÛLİ’l-HAMSEKādî Abdülcebbâr’ın (ö. 415/1025) Mu‘tezile mezhebince benimsenen beş inanç esasını açıkladığı eseri.
ŞUABÜ’l-ÎMÂNKâmil imanın oluşmasını sağlayan dinî davranışları konu alan bir telif türü.
TEZKİRETÜ’l-KURTUBÎ Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî’nin (ö. 671/1273) ölüm ve âhiret ahvaline dair eseri.
TILSIMAktif semavî güçlerin pasif yer güçleriyle temasa geçerek onları etkilemesinden söz eden sanal bir ilim.
TOPALOĞLU, Bekir Kelâm âlimi, TDV İslâm Ansiklopedisi’nin kurucularından, idarî ve ilmî sorumlularından.
USÛL-i HAMSEMu‘tezile mezhebinin beş inanç esasını ifade eden tabir.
el-USÛLÜ’l-MÜNÎFEBeyâzîzâde Ahmed Efendi’nin (ö. 1098/1687) Ebû Hanîfe’nin itikadî görüşlerini derlediği eseri.
VEFKHarf, rakam, kelime, esmâ-i hüsnâ, âyet ve sûrelerin belli bir düzene göre kareler içine yazılarak bunda bâtınî mânalar arayan bir tılsım türü.
YE’CÛC ve ME’CÛCZülkarneyn döneminde ortaya çıkan ve kıyametin kopmasına yakın dönemde zuhur ederek yeryüzünde bozgunculuk yapacak olan topluluk.
YILDIZNÂMEGezegenlerin konum ve hareketlerinin dünyadaki olayları ve insanların kaderini etkilediği inancına dayanan fallara dair eserlerin Türkçe’deki ortak adı.
ZÂYİRÇEYıldızların hareket ve konumlarını gösteren cetvel, bu tür cetvellere dayanarak istikbali keşfetme yöntemi.
ZELLEMükellefin kastı olmadan yaptığı, ilâhî iradeye aykırı fiil.
x
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER