TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, RUSYA maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
AVRUPA
Okyanusya’dan sonra dünyanın ikinci küçük kıtası.
DOKSANÜÇ HARBİ
1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı.
PRUT ANTLAŞMASI
Osmanlılar ile Ruslar arasında Prut nehri kenarında 1123’te (1711) yapılan savaştan sonra imzalanan antlaşma.
KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 26 Temmuz 1774’te yapılan barış antlaşması.
YAŞ ANTLAŞMASI
1787’de başlayan Osmanlı-Rus savaşını sona erdiren antlaşma.
EDİRNE ANTLAŞMASI
1828-1829 Osmanlı-Rus savaşı sonunda 14 Eylül 1829 tarihinde imzalanan antlaşma.
HÜNKÂR İSKELESİ ANTLAŞMASI
Rusya ile 8 Temmuz 1833’te imzalanan savunma ittifak antlaşması.
AYASTEFANOS ANTLAŞMASI
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 3 Mart 1878 tarihinde Ayastefanos’ta (Yeşilköy) yapılan antlaşma.
PLEVNE MUHAREBELERİ
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında 8 Temmuz-10 Aralık 1877 tarihlerinde Plevne’de yapılan savunma savaşları.
MÜSLÜMAN KONGRELERİ
Rusya Türkleri’nin 1905-1917 yılları arasında dinî, siyasî ve içtimaî haklar elde etmek amacıyla düzenledikleri toplantılar.
ŞEYH ŞÂMİL
Rus işgaline karşı direnişiyle tanınan Dağıstanlı lider ve mücahid.
BASMACI HAREKETİ
Rusya’da Türkistan’ın istiklâli için faaliyet gösterenlerin millî ayaklanmalarına verilen genel ad.
MÜRİDİZM
Kuzey Kafkasya müslümanlarının XVIII. yüzyıl sonlarında Ruslar’a karşı başlattıkları tasavvufî kökenli siyasî hareket.
ZAMANCILAR
XIX. yüzyılın ikinci yarısında Rus işgali ve sömürüsüne karşı Orta Asya’da yaşayan fikir adamlarının oluşturduğu hareket.
CEDÎDCİLİK
XIX. yüzyılın sonuna doğru Rusya müslümanları arasında eğitim ve kültür alanında başlayan yenileşme hareketi.
GÜLNAR HANIM
Türkler’e dostluğu ve İslâmiyet’e saygısı ile Türkiye’de çok sevilmiş Rus şarkiyatçısı.
TATARİSTAN
Rusya Federasyonu’na bağlı özerk devlet.
DAĞISTAN
Kafkasya’nın kuzeydoğusunda Rusya Federasyonu’na bağlı özerk cumhuriyet.
ASYA
Dünyanın en büyük kıtası.
ÇEŞME VAK‘ASI
Akdeniz’de faaliyet gösteren Rus donanmasının 1770’te Çeşme Limanı önlerinde Osmanlı donanmasını yaktığı deniz savaşı.
SARIKAMIŞ HAREKÂTI
Kafkas cephesindeki Ruslar’a karşı kış mevsiminde girişilen büyük askerî harekât.
BERLİN ANTLAŞMASI
Osmanlı Devleti ile İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya, Avusturya ve İtalya devletleri arasında 13 Temmuz 1878’de imzalanan antlaşma.
PARİS ANTLAŞMASI
Kırım savaşını sona erdiren antlaşma (30 Mart 1856).
MİRZA KÂZIM BEY
Kafkasyalı, Türk kökenli şarkiyatçı ve Türkolog, Rusya’da şarkiyat araştırmalarının kurucularından.
ŞEYH MANSÛR
Kafkaslar’da Ruslar’a karşı direnişi örgütleyen dinî lider.
HACI MURAD
Kuzey Kafkasya’da Ruslar’a karşı istiklâl mücadelesi veren Şeyh Şâmil’in en meşhur nâibi.
ABDÜRREŞİD İBRAHİM
Rusya Türkleri’nin ilk siyasî temsilcisi, İslâmcı gazeteci-yazar, seyyah.
ÂLİMCAN BARUDÎ
Rusya müslümanları müftüsü, eğitimci, gazeteci ve Nakşî şeyhi.
BARTHOLD, Vasilij Viladimiroviç
Rus Türkolog ve şarkiyatçısı.
MINORSKY, Vladimir Fedorovich
Rus şarkiyatçısı ve diplomatı.
KRAČKOVSKIJ, Ignatij Julianovič
Rus şarkiyatçısı.
RADLOFF, Friedrich Wilhelm
Alman asıllı Rus Türkologu.
IVANOW, Wladimir
İsmâiliyye mezhebi konusunda araştırmalarıyla tanınan Rus asıllı şarkiyatçı.
ELISSÉEFF, Nikita
Rus şarkiyatçısı.
BEREZIN, Ilya-Nikolayeviç
Rus şarkiyatçısı.
SAMOYLOVIÇ, Aleksandr Nikolaeviç
Rus şarkiyatçısı.
GUMILEV, Lev Nikolaviç
Rus asıllı şarkiyatçı, coğrafya ve etnoloji bilgini.
KLYAŞTORNIY, Sergey Grigoreviç
Rus şarkiyatçısı, Türkolog.
SMIRNOV, Vasily Dmitrieviç
Rus Türkologu.
BERTHELS, Evgenii Eduardoviç
Tasavvuf tarihi, Orta Asya Türk ve İran edebiyatları konusundaki çalışmalarıyla tanınan Rus şarkiyatçısı.
GIGANOV, Iosif Ivanovič
Tatar lehçesine dair araştırmalarıyla ünlü Rus Türkologu.
POPPE, Nicholas N.
Alman asıllı Rus Altayist, Mongolist ve Türkolog.
KATANOV, Nikolay Fyodoroviç
Türk asıllı Rus Türkologu.
BOROVKOV, Aleksandr Konstantinoviç
Rus asıllı Türkolog.
GORDLEVSKI, Vladimir Aleksandroviç
Rus Türkologu.
KONONOV, Andrey Nikolayeviç
Rus Türkologu.
BELIAEV, Victor Mikhailovich
Sovyetler Birliği’nde yaşayan Türkler’in mûsikileri üzerinde yaptığı çalışmalarla tanınan Rus âlimi.
ÇEHRİN SEFERİ
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın 1678’de gerçekleştirdiği ve Çehrin Kalesi’nin alınmasıyla sonuçlanan sefer.
İSTANBUL KONFERANSI
Büyük devletlerin Balkan krizini görüşmek üzere düzenledikleri konferans (23 Aralık 1876 - 20 Ocak 1877).
ŞARK MESELESİ
Osmanlı Devleti’nin tasfiyesi ve topraklarının paylaşımı kavgası.
BOĞAZLAR MESELESİ
İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçecek yabancı gemilerin uymakla yükümlü oldukları hukuk dolayısıyla çeşitli dönemlerde diplomasi alanında ortaya çıkan anlaşmazlık.
HASANBEY MELİKZÂDE ZERDÂBÎ
Rusya’da ilk Türkçe gazeteyi çıkaran Azerbaycanlı gazeteci-yazar.
MÎR SAİD SULTAN GALİYEV
Millî komünizm akımının başlatıcısı, Asya’daki müslüman Türkler’i federal bir sosyalist devlet içinde birleştirme çalışmalarıyla tanınan Kazanlı Türk düşünce ve siyaset adamı.
KURSAVÎ
İdil-Ural Türkleri arasındaki dinî ıslah hareketinin öncülerinden.
MERCÂNÎ
Kazanlı tarihçi ve ıslahatçı din âlimi.
RIZÂEDDİN FAHREDDİN
Cedîdci ve ıslahatçı fikirleriyle tanınan Tatar-Türk din âlimi, müftü ve tarihçi.
MÛSÂ CÂRULLAH
Tatar âlimi ve düşünürü.
MEHDÎ, Abdürreşîd
Tatar siyaset ve fikir adamı.
KAYYÛM NÂSIRÎ
Tatar Türkleri’nden yazar, muallim ve dil âlimi.
İDİLLİ, Muhammed Ayaz İshakî
İdil-Ural Türkleri’nin millî uyanış ve kurtuluş mücadelesi öncülerinden, gazeteci-yazar.
İBRAHİMOV, Alimcan
Edebiyat, tarih ve dil âlimi, tenkitçi.
GASPIRALI, İsmâil Bey
Kırımlı fikir adamı, eğitimci ve yayıncı.
TUHFETULLİN, Kâmil Mutîî
Türk-Tatar gazetecisi, edebiyatçı.
KAFKASYA
Karadeniz ile Hazar denizi arasındaki dağlık bölge.
ÇEÇENİSTAN
Kuzeydoğu Kafkasya’da ülke.
TÜRKİSTAN
Orta Asya’nın büyük kısmı için kullanılan tarihî bir terim.
KIRIM
Karadeniz’in kuzeyinde tarihî bir yarımada ve Ukrayna’ya bağlı özerk cumhuriyet.
AZAK
Sovyetler Birliği’nin Rostov özerk bölgesinde şehir.
KAZAN
Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin başşehri.
UFA
Rusya Federasyonu’na bağlı Başkırdistan Özerk Cumhuriyeti’nin başşehri.
TUVA
Rusya Federasyonu’na bağlı özerk bir cumhuriyet.
ALTIN ORDA HANLIĞI
1241-1502 yılları arasında Deştikıpçak’ta hüküm süren bir Türk-Moğol devleti.
ASTARHAN HANLIĞI
XV. yüzyılın ikinci yarısında Altın Orda Devleti’nin parçalanmasından sonra kurulan ve 1466-1556 yılları arasında hüküm süren hanlıklardan biri.
HÎVE HANLIĞI
1512-1920 yılları arasında Hârizm’de hüküm süren bir müslüman Türk devleti.
HOKAND HANLIĞI
1710-1876 yılları arasında başşehir Hokand olmak üzere Fergana bölgesinde hüküm süren bir devlet.
KAZAN HANLIĞI
1437-1556 yılları arasında Karadeniz’in kuzeyinde İdil-Ural bölgesinde hüküm süren bir Türk devleti.
SİBİR HANLIĞI
Batı Sibirya’da kurulan Türk-Tatar Hanlığı.
ÇUVAŞLAR
Rusya Federasyonu’nda yaşayan bir Türk kavmi.
KABARTAYLAR
Rusya Federasyonu’na bağlı Kabarda-Balkar Özerk Cumhuriyeti’nde yaşayan müslüman bir halk.
AVARLAR
Dağıstan ve Azerbaycan’da yaşayan müslüman bir kavim.
İNGUŞLAR
Kuzey Kafkasya’da yaşayan müslüman halk.
YAKUTLAR
Sibirya’nın doğusunda yaşayan Türk kökenli bir boy.
ÇERKEZLER
Kafkaslar’da yaşayan halklardan biri.
ABAZALAR
Batı Kafkasya’da Karadeniz kıyısında yaşayan yerli halklardan biri.
LEKLER
Dağıstan’da yaşayan Kafkas halklarından biri.
KARAÇAY-BALKARLAR
Kuzey Kafkasya’da yaşayan bir Türk topluluğu.
KARAKALPAKLAR
Orta Asya’da yaşayan bir Türk topluluğu.
BAŞKIRT
Orta Asya Türk kavimlerinden.
OSETLER
Kuzey Kafkasya’da yaşayan bir kavim.
MESHET TÜRKLERİ
Kafkaslar’da yaşayan bir Türk topluluğu.
ŞÛRÂ
XX. yüzyılın başlarında Rusya müslümanları tarafından Orenburg’da çıkarılan Türkçe dergi.
TERCÜMAN
Gaspıralı İsmâil Bey tarafından Kırım’da yayımlanan Türkçe-Rusça gazete.
ELVİYE-i SELÂSE
Osmanlılar döneminde XIX. yüzyıl sonları ile XX. yüzyıl başlarında Kars, Ardahan, Batum sancaklarının ortak adı.
HAZAR DENİZİ
YEDİ ADA CUMHURİYETİ
İyonya denizinde eski Venedik adalarından oluşturulan özerk idare (1800-1864).
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI
1914-1918 yılları arasında dünyanın çeşitli kıtalarında birçok devletin iki gruba ayrılarak yaptığı, o zamana kadar benzeri görülmemiş büyük savaş.
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI
Avrupa’da Hitler Almanyası’nın başlattığı ikinci büyük cihan savaşı (1939-1945).
