İslâm dininin inanç esaslarını ve bu esasların yorumuyla ilgili farklı görüş ve yaklaşımları konu edinen kelâm ilmi TDV İslam Ansiklopedisi’nde bütün boyutlarıyla ele alınmış; bu ilmin temel meseleleri, terimleri, tarihi ve mezhepleri ile önde gelen âlimleri ve bu âlimlerce kaleme alınmış olan önemli eserler birer madde halinde okuyucuya sunulmuştur. Siyasî ve itikâdî mezhepleri konu edinen mezhepler tarihi alanıyla ilgili maddeler de ansiklopedide oldukça kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır.

“Kelâm”, “Akaid”, “Mezhep” gibi maddelerde bu alana dair genel bir çerçeve çizilerken “Allah”, “Peygamber”, “Melek”, “Kıyamet”, “Kader” gibi maddelerde İslâm dininin temel inanç ilkeleri ve kelâm ilminin ana konuları incelenir. Ayrıca İslâm inancının temel konularını oluşturan ilahiyyat (mesela “Esmâ-i hüsnâ” maddesi ve bu isimlerin hemen hemen tamamı), nübüvvet (mesela “Peygamber”, “Nübüvvet Mührü” ve “Mûcize” maddeleri) ve âhiret (mesela “Kıyamet Alametleri”, “Livâü’l-hamd”, “Cennet”, “Zakkum” ve “Zebani” maddeleri) konuları en ince detayına kadar ele alınmıştır.

TDV İslâm Ansiklopedisi kelâm maddeleri ontolojiden (“Akıl”, “Gayb” gibi) kozmolojiye (“Âlem”, “Araz”, “Cevher” gibi), epistemolojiden (“İstidlâl”, “Nazar” gibi) etiğe (“Hüsün ve Kubuh” gibi), Allah-âlem ilişkisinden (“Şer”, “Ta‘dîl ve Tecvîr”, “Rızık” gibi) siyaset-kelâm ilişkisine (“İmâmet”, “Sıffîn Savaşı” gibi) kadar kelâm ilminin ikincil konularını ve tüm kelâm mezheplerinin ortak ilgi alanını oluşturan meseleleri de kapsamaktadır. Bunun yanında “el-Menzile beyne’l-Menzileteyn”, “Takıyye”, “Bedâ” gibi sadece belirli mezheplere özgü itikâdî ilke ve konuları ya da “Fal”, “Uğursuzluk”, “Tılsım”, “Nazar”, “Sihir” gibi geçmişten günümüze popüler kültürde yer edinen ve İslâm inanç esaslarını ilgilendiren konuları da birer madde olarak okumak mümkündür.

Öte yandan “Akıl”, “Çocuk”, “Haber-i Vâhid”, “Heyûlâ”, “İlhâm” gibi maddelerde ise kelâm ilminin farklı disiplinlerle kesiştiği alanlardaki bakış açısı ortaya konmaktadır.

TDV İslâm Ansiklopedisi mezhepler tarihi alanını ve konularını da doyurucu bir şekilde yansıtacak kapsama sahiptir. Temel kelâm mezhepleri (“Ehl-i sünnet”, “Eş‘ariyye”, “Mâtürîdiyye”, “Mu‘tezile” gibi) yanında hem kelâmî hem de siyasî kaynaklı büyük mezhepler (“Şîa”, “Hâricîlik”, “Mürcie” gibi), bu mezheplerin günümüze ulaşsın ya da ulaşmasın alt kolları (“İbâzıyye”, “İsnâaşeriyye” gibi), itikâdî tavrı yansıtan anlayışlar ile bunların modern yansımaları (“Selefiyye”, “Vehhâbîlik” gibi) birer madde olarak yazılmıştır. “Kızılbaş”, “Musahiplik”, “Düşkünlük” gibi maddelerde Anadolu kültürünün bir parçası olan Alevîlik de tarihî ve kültürel boyutlarıyla ele alınmıştır. Geçmişte ve nispeten modern dönemde İslâm coğrafyası ve kültür atmosferi içinde doğmakla birlikte İslâm’ın ilkeleriyle bağı oldukça gevşemiş, hatta İslâm dışı kalmış akımlar da (“Bahâilik”, “Dürzîlik”, “Kâdıyânîlik”, “Nusayrîlik”, “Yezîdîlik” gibi) ansiklopedi maddeleri arasında bulunabilir.

İslâm tarihinin farklı dönemlerinde yaşamış kelâm âlimlerinin ve itikadî mezheplerin önde gelen isimlerinin biyografileri TDV İslâm Ansiklopedisi’nde önemli bir yer tutar. Başta itikâdi mezheplerin imamları (“Eş‘arî, Ebü’l-Hasan”, “Mâtürîdî” gibi) ve bu mezheplerin doktrinlerinin gelişmesinde kilit rol oynayan isimler (“Bâkıllânî”, “Fahreddin er-Râzî”, “Kādî Abdülcebbâr”, “Nesefî, Ebü’l-Muîn” gibi) olmak üzere, İslâm tarihinin farklı dönem ve coğrafyalarında yaşamış önde gelen kelâm âlimlerini ayrı maddeler olarak bulabilirsiniz. “Seyyid Ahmed Han”dan “İzmirli İsmail Hakkı”, “Muhammed Tancî” ve “Bekir Topaloğlu”na kadar modern dönemde kelâm alanındaki görüş ve çalışmalarıyla dikkat çeken ilim adamları da ansiklopedide kendilerine yer bulmaktadır.

TDV İslâm Ansiklopedisi’nde İslâm düşünce geleneğinde ve özellikle kelâm alanında ayrıcalıklı bir konum edinen eserlere de maddeler tahsis edilmiştir (“Akâidü’n-Nesefî”, “Fedâihu’l-Bâtıniyye”, “Kitâbü’t-Tevhîd”, “el-Lümaʿ”, “el-Muğnî” gibi). Bunların yanında oryantalist geleneğin kelâm ilmine ve İslâm mezhepler tarihine bakışını yansıtması amacıyla farklı yaklaşımlara sahip önde gelen Batılı oryantalistlere de yer verilmiş (“Laoust, Henry”, “Macdonald, Duncan Black” gibi), hatta diğer İslâm ilimlerinin yanı sıra bu alanlarda da oryantalistlerce yazılmış yazılara yer veren süreli yayınlar da (“Studia Islamica” gibi) ansiklopedinin ilgi alanına girmiştir.

Kelâm ve mezhepler tarihiyle alakalı maddelerde Endülüs’ten Uzak Doğu’ya kadar İslâm coğrafyasının bütününü kuşatan bir perspektif benimsenmiş, maddelerde konular daima temel kaynaklara dayalı olarak yazılmış, konular hakkındaki kayda değer tarihi ve doktrinel miras tarafsız bir üslupla aktarılmış, bununla birlikte gerektiğinde sağlam ile zayıf, doğru ile yanlış görüşler arasında ayırım yapılmış, ayrıca sübjektif ve önyargılı mülahazalar da kritiğe tâbi tutulmuştur.